Robinson'o Kruso

Robinson'o KRUSO

li'a viv'o kaj strang'a'j, mir'ind'eg'a'j aventur'o'j

verk'it'a de Daniel Defoe traduk'is en 1908 Pastr'o A. Krafft

Antaŭ'parol'o

Telegrafi'o kaj telefoni'o kre'is el la mond'o flustr'o'galeri'o'n. Trakci'o vapor'a kaj elektr'a neni'ig'is la spac'o'n. Sed la dis'a hom'ar'o ankoraŭ est'as strang'e mis'kompren'at'a famili'o. Dum hor'et'o ebl'as ĵet'i raport'o'n pri grav'eg'a okaz'o per 500 lingv'o'j kaj per tiom da dialekt'o'j; sed kun'vok'u unu'lingv'a'j'n reprezent'ant'o'j'n de mil divers'a'j lingv'o'j kaj ĉio Babel'iĝ'as, se ne Pandemoni'iĝ'as. Ja ne ebl'as, ke ĉiu lern'os la mil lingv'o'j'n de la ali'ul'o'j; sed por ĉiu est'as mal'grand'a afer'o lern'i unu komun'a'n du'a'n lingv'o'n, se tia lingv'o est'as far'ebl'a.

Kaj tia lingv'o jam est'as far'it'a: Esperant'o nask'iĝ'is el la kern'o de ĉiu'j lingv'o'j; preciz'a, unu'a'vid'e lern'ebl'a, kaj preskaŭ sen'gramatik'a.

Ĉi tiu Esperant'o klasik'o,“ Robinson'o Kruso ”, est'as iom'a ating'aĵ'o por Amerik'a entrepren'o, ĉar ĝi est'as la unu'a verk'o tia'grand'a kaj tia'spec'a jam el'don'it'a ĉi tie. Ĝi est'as entrepren'it'a fervor'e kaj kre'it'a laŭ'kapabl'e. La original'a traduk'o est'is far'it'a de la estim'at'a Rev. A. Krafft. Ali'a'j amik'o'j kaj sub'ten'ant'o'j est'as:

    William D. Chandler,“ Ĉef'mon'help'ant'o ”.
  Prof. E. V. Huntington, Harvard University.
  Prof. D. O. S. Lowell, Roxbury Latin School.
  Mr. Edwin D. Mead, Peace Movement.
  Mrs. Dr. N. E. Wood, Newton Theol. Sem.
  Kambriĝa Klub'o.
  J. M. Connolly, M. D.
  Mr. W. L. Church.
  Mr. G. W. Le'e.
  Dr. W. G. Nowell.
  Mr. L. B. Luders.

Kred'ant'e, ke ĉi tiu libr'o est'os favor'it'a kaj plen'um'os la prudent'a'j'n esper'o'j'n de la “ Esperant'ist'ar'o de Amerik'o kaj tut'mond'o,” ni kor'e prezent'as ĝi'n al la tut'a leg'ant'ar'o.

R. W. Mas'o'n.

[ Antaŭ'parol'o'n traduk'is el la angl'a William Patterson.]

En'konduk'o

La aŭtor'o de la ĉiam'freŝ'a Robinson'o Kruso nask'iĝ'is en Londono, Angl'uj'o, je 1661. Li'a patr'o est'is buĉ'ist'o, kiu eduk'is si'a'n fil'o'n por la pastr'ec'o, inter la Ne'konform'ul'o'j, sed ne li'n pov'is konvink'i iam sekv'i tiu'n profesi'o'n.

Li est'is rimark'ind'a pro la lert'ec'o de si'a spirit'o, kaj pro la mir'ind'a riĉ'ec'o de si'a'j el'pens'o'j, kaj li est'is tre mult'e'skrib'ant'a verk'ist'o. Ekzist'as ĉirkaŭ du'cent dek verk'o'j de li, kiu'j, kvankam la plej'mult'o est'as fiktiv'a'j, kaŭz'is tre viv'em'a'n impres'o'n de ver'ec'o kaj real'ec'o.

Li'a politik'a'j verk'o'j kaŭz'is al li mult'e da sufer'o'j kaj mon'perd'o; kiu'j'n li kun'ig'is en la jen'a'j strof'o'j:

    Nenies sort'o est'is pli divers'a ol la mi'a:
    Mi est'is dek'tri'foj'e riĉ'a kaj mal'riĉ'a.

Sinjor'o Walter Scott dir'as:“ Ebl'e ne ekzist'as verk'o en angl'a lingv'o, kiu est'as pli universal'e legat'a kaj admir'at'a ol la Aventur'o'j de Robinson'o Kruso.”

Ĉi tiu traduk'o est'as de “ Robinson Crusoe ” de la “ Al'tem'us ’ Young
People’s Library Edition”.

Part'o I

Mi nask'iĝ'is en Jork'o, Angl'uj'o, je Mart'o 1, 1632, kiu est'as la ses'jar'reg'o de la reĝ'o Karolo la Unu'a. Infan'e, mi sent'ad'is grand'a'n dezir'o'n por pas'ig'i mi'a'n viv'o'n sur la mar'o; kaj pli'aĝ'ant'e, la dezir'o pli'fort'iĝ'is; ĝis fin'e, mi for'las'is mi'a'n lern'ej'o'n kaj hejm'o'n, kaj pied'e, mi trov'is mi'a'n voj'o'n al Hull, kie mi baldaŭ trov'is okup'ad'o'n sur ŝip'o.

Post kiam ni vel'vetur'is kelk'e da tag'o'j, okaz'is vent'eg'o, kaj kvin'a'nokt'e la ŝip'o en'fend'iĝ'is. Ĉiu'j al la pump'il'o'j rapid'is. La ŝip'o'n ni sent'is ĝem'i en ĉiu'j si'a'j tabul'o'j, kaj ĝi'a'n trab'aĵ'o'n ek'trem'i de la antaŭ'a ĝis la post'a part'o; kaj baldaŭ klar'iĝ'is ke ne est'as ia esper'o por ĝi, kaj ke ĉio, kio'n ni pov'as far'i, est'as sav'i ni'a'j'n viv'o'j'n.

Unu'e, ni paf'ad'is paf'il'eg'o'j'n por ven'ig'i help'o'n, kaj post kelk'e da temp'o, ŝip'o kuŝ'ant'e ne mal'proksim'e, al'send'is boat'o'n por help'i ni'n. Sed la mar'o est'is tro mal'trankvil'a por ĝi rest'ad'i ŝip'flank'e; tial ni el'ĵet'is ŝnur'eg'o'n, kiu'n la boat'an'o'j ek'kapt'is kaj firm'e fiks'is, kaj tia'manier'e ni ĉiu'j en'boat'iĝ'is.

Tamen, van'iĝ'is en tia mal'trankvil'a mar'o, por pen'i al'bord'iĝ'i la ŝip'o'n, kiu al'send'is la vir'o'j'n; aŭ al'uz'i la rem'il'o'j'n de la boat'o, kaj ni ne pov'is i'o'n far'i, krom ĝi'n las'i pel'iĝ'i ter'o'n.

Du'on'hor'e, ni'a ŝip'o traf'is rif'o'n kaj sub'akv'iĝ'is, kaj ĝi'n ni ne vid'is plu. Tre mal'rapid'e, ni al'proksim'iĝ'is ter'o'n, kiu'n ia'foj'e ni vid'is, kiam ajn la boat'o lev'iĝ'is sur la supr'o de ia alt'a ond'o; kaj tie ni vid'is hom'o'j'n, kur'ant'e amas'e, tie'n kaj re'e'n, hav'ant'e unu cel'o'n, sav'i ni'n.

Fin'e, ĝoj'eg'e, ni sur'ter'iĝ'is, kie bon'ŝanc'e, ni renkont'is amik'o'j'n, kiu'j don'is al ni help'o'n por re'vetur'i al Hull; kaj se tiam, mi hav'us la bon'a'n senc'o'n por ir'i hejm'o'n, est'us pli bon'e por mi.

La vir'o, kies ŝip'o sub'akv'iĝ'is, dir'is kun grav'a mien'o:“ Jun'ul'o, ne ir'u plu sur'mar'o'n; tiu ne est'as la viv'manier'o por vi.”“ Kial do, sinjor'o, vi mem ir'os plu sur'mar'o'n ?”“ Tiu est'as ali'a afer'o. Mi est'as el'nutr'it'a por la mar'o, sed vi ne est'as; vi ven'is sur mi'a'n ŝip'o'n por el'trov'i, la stat'o'n de viv'o sur'mar'a, kaj vi pov'as diven'i tio'n, kio okaz'os al vi, se vi ne re'ir'os hejm'o'n. Di'o ne ben'os vi'n, kaj ebl'e vi kaŭz'is tiu'n - ĉi tut'a'n mal'bon'o'n al ni.”

Mi ne parol'is ali'a'n vort'o'n al li, kiu'n voj'o'n li ir'is, mi nek sci'as, nek dezir'is sci'iĝ'i, ĉar mi est'is ofend'it'a pro tiu - ĉi mal'ĝentil'a parol'ad'o. Mi mult'e pens'is; ĉu ir'i hejm'o'n, aŭ ĉu ir'ad'i sur'mar'o'n. Hont'o de'ten'is mi'n pri ir'i hejm'o'n, kaj mi ne pov'is decid'i la viv'kur'o'n, kiu'n mi est'is ir'ont'a.

Kiel est'is mi'a sort'o tra'viv'e, ĉiam elekt'i la plej mal'bon'o'n; tiel sam'e mi nun far'is. Mi hav'is or'o'n en mi'a mon'uj'o, kaj bon'a'n vest'aĵ'o'n sur mi'a korp'o, sed, sur'mar'o'n mi re'e ir'is.

Sed nun, mi hav'is pli mal'bon'a'n ŝanc'o'n ol iam, ĉar, kiam ni est'is tre mal'proksim'e en'mar'o, kelk'e da Turk'o'j en ŝip'et'o, plen'ĉas'e al'proksim'iĝ'is al ni. Ni lev'is tiom da vel'o'j, kiom ni'a'j vel'stang'o'j pov'is el'port'i, por ke ni for'kur'u de ili. Tamen, malgraŭ tio, ni vid'is ke ni'a'j mal'amik'o'j pli kaj pli al'proksim'iĝ'is, kaj cert'iĝ'is ke baldaŭ, ili ating'os ni'a'n ŝip'o'n.

Fin'e, ili ating'is ni'n; sed ni direkt'is ni'a'j'n paf'il'eg'o'j'n sur ili'n, kio kaŭz'is por'temp'e, ke ili de'flank'u si'a'n voj'o'n. Sed, ili daŭr'ig'is paf'ad'o'n sur ni tiel long'e, kiel ili est'is en paf'spac'o. Proksim'iĝ'ant'e la du'a'n foj'o'n, kelk'a'j vir'o'j ating'is la ferdek'o'n de ni'a ŝip'o, kaj ek'tranĉ'is la vel'o'j'n, kaj ek'far'is ĉiu'spec'a'j'n difekt'aĵ'o'j'n. Tial, post kiam dek el ni'a'j ŝip'an'o'j kuŝ'as mort'it'a'j, kaj la pli'mult'o el la ceter'a'j hav'as vund'o'j'n, ni kapitulac'is.

La ĉef'o de la Turk'o'j pren'is mi'n kiel si'a'n rab'aĵ'o'n, al haven'o okup'it'a de Maŭr'o'j. Li ne ag'is al mi tiel mal'bon'e, kiel mi li'n unu'e juĝ'is, sed li mi'n labor'ig'is kun la ceter'a'j de si'a'j sklav'o'j. Tio est'is ŝanĝ'o en mi'a viv'o, kiu'n mi neniam antaŭ'vid'is. Ho ve ! kiom mi'a kor'o mal'ĝoj'is, pens'ant'e pri tiu'j, kiu'j'n mi las'is hejm'e, al kiu'j mi ne montr'is tiom da komplez'em'o kiom dir'i “ Adiaŭ'i ” kiam mi ir'is sur'mar'o'n, aŭ sci'ig'i tio'n, kio'n mi intenc'as far'i !

Tamen, ĉio, kio'n mi tra'viv'is tiam, est'as nur antaŭ'gust'o de la pen'ad'o'j kaj zorg'o'j, kiu'j'n de tiam est'is mi'a sort'o sufer'i.

Unu'e, mi pens'is, ke la Turk'o kun'pren'os mi'n kun si, kiam li re'e ir'os sur'mar'o'n, kaj ke mi iel pov'os liber'iĝ'i; sed la esper'o ne'long'e daŭr'is, ĉar tia'temp'e li las'is mi'n sur'ter'e por pri'zorg'i li'a'j'n rikolt'o'j'n. Tia'manier'e mi viv'is du jar'o'j'n. Tamen, la Turk'o kon'ant'e kaj vid'ant'e mi'n plu, mi'n pli kaj pli liber'ig'is. Li unu'foj'e aŭ du'foj'e ĉiu'semajn'e, vetur'is en si'a boat'o por kapt'i i'a'j'n plat'fiŝ'o'j'n, kaj ia'foj'e, li kun'pren'is mi'n kaj knab'o'n kun si, ĉar ni est'as rapid'a'j ĉe tia sport'o, kaj tial li pli kaj pli ŝat'is mi'n.

Unu tag'o'n, la Turk'o el'send'is mi'n, vir'o'n kaj knab'o'n, boat'e, por kapt'i kelk'e da fiŝ'o'j. Sur'mar'e, okaz'as tia dens'a nebul'o, ke dek'du'hor'e, ni ne pov'as vid'i la ter'o'n, kvankam ni ne est'as pli ol du'on'mejl'o'n ( 800 metr'o'j'n ) de la ter'bord'o; kaj morgaŭ'tag'e, kiam la sun'o lev'iĝ'is, ni'a boat'o est'as en'mar'o almenaŭ dek mejl'o'j'n ( 16 kilo'metr'o'j'n ) de la ter'bord'o. La vent'o vigl'e blov'is, kaj ni ĉiu'j tre bezon'is nutr'aĵ'o'n; sed fin'e per la help'o de rem'il'o'j kaj vel'o'j ni sen'danĝer'e re'ating'is la ter'bord'o'n.

Kiam la Turk'o sci'iĝ'is kia'manier'e ni voj'perd'is, li dir'is, ke de nun, kiam li vel'vetur'os, li pren'os boat'o'n, kiu en'hav'os ĉio'n, kio'n ni bezon'us, se ni long'a'temp'e est'us de'ten'at'a'j sur'mar'e. Tial li far'ig'is grand'a'n kajut'o'n en la long'boat'o de si'a ŝip'o, kiel ankaŭ ĉambr'o'n por ni sklav'o'j. Unu tag'o'n, li mi'n send'is, por ke mi ord'ig'u la boat'o'n pro tio, ke li hav'as du amik'o'j'n, kiu'j intenc'as vetur'i kun li por fiŝ'kapt'i. Sed kiam la temp'o al'ven'is, ili ne vetur'as; tial li send'is mi'n, vir'o'n kaj knab'o'n — kies nom'o est'as Zuro — por kapt'i kelk'e da fiŝ'o'j por la gast'o'j, kiu'j est'as vesper'manĝ'ont'a'j kun li.

Subit'e, en'ir'is en mi'a'n kap'o'n la ide'o, ke nun est'as bon'a okaz'o, boat'e for'kur'i kaj liber'iĝ'i. Tial mi tuj pren'is tiom da nutr'aĵ'o, kiom mi pov'as hav'ig'i, kaj mi dir'is al la vir'o, ke est'us tro mal'respekt'e, manĝ'ant'e la pan'o'n met'it'a'n en la boat'o'n por la Turk'o. Li dir'is, ke li pens'as tiel sam'e, tial li al'port'is sak'o'n da riz'o kaj kelk'e da rusk'o'j ( kuk'o'j ).

Dum la vir'o est'is sur'ter'e, mi proviz'is iom da vin'o, pec'eg'o'n da vaks'o, seg'il'o'n, hak'il'o'n, fos'il'o'n, iom da ŝnur'eg'o, kaj ĉiu'spec'a'j'n objekt'o'j'n, kiu'j ebl'e est'os util'a'j al ni. Mi sci'is, kie trov'iĝ'as la vin'kest'o de la Turk'o, kaj mi ĝi'n met'is sur'boat'o'n dum la vir'o est'as sur'ter'e. Per ali'a ruz'o, mi hav'ig'is ĉio'n, kio'n mi bezon'is. Mi dir'is al la knab'o,“ La paf'il'o'j de la Turk'o est'as en la boat'o, sed ne trov'iĝ'as ia paf'aĵ'o. Ĉu vi pens'as, ke vi pov'as hav'ig'i iom da ĝi ? Vi sci'as kie ĝi est'as konserv'at'a, kaj ebl'e ni vol'os paf'i bird'o'n aŭ du.” Li do al'port'is kest'o kaj sak'et'o'n, kiu'j en'hav'as ĉio'n, kio'n ni ebl'e bezon'as por la paf'il'o'j. Tiu'j'n - ĉi mi met'is sur'boat'o'n, kaj post'e vel'vetur'is por fiŝ'kapt'i.

La vent'o blov'is de la nord'o, aŭ nord'okcident'o, tia vent'o est'is mal'bon'a por mi; ĉar, se ĝi est'us de la sud'o, mi est'us pov'int'a vel'vetur'i al la ter'bord'o de Hispan'uj'o. Tamen, de kiu ajn lok'o la vent'o blov'os, mi est'is decid'int'a for'kur'i kaj las'i la ceter'a'j'n al ili'a sort'o. Mi do mal'lev'is mi'a'j'n hok'faden'o'j'n kvazaŭ fiŝ'kapt'i, sed mi zorg'is, ke mi hav'u mal'bon'a'n sukces'o'n; kaj kiam la fiŝ'o'j mord'is, mi ili'n ne el'tir'is, ĉar mi dezir'is, ke la Maŭr'o ili'n ne vid'u. Mi dir'is al li,“ Tiu - ĉi lok'o est'as ne'bon'a; ni ne kapt'os fiŝ'o'j'n tie - ĉi; ni dev'as iom antaŭ'e'n ir'i.” Nu, la Maŭr'o pens'is, ke tio'n far'i ne est'os mal'bon'e. Li lev'is la vel'o'j'n, kaj, ĉar la direkt'il'o est'is en mi'a'j man'o'j, mi el'send'is la boat'o'n unu mejl'o'n aŭ plu en'mar'o'n, kaj post'e ĝi'n halt'ig'is, kvazaŭ mi intenc'as fiŝ'kapt'i.

Nun, mi pri'pens'is, tiu - ĉi est'as mi'a okaz'o liber'iĝ'i; tial mi trans'don'is la direkt'il'o'n al la knab'o, kaj tiam ek'pren'is la Maŭr'o'n ĉirkaŭ la tali'o, kaj el'ĵet'is li'n el la boat'o.

Mal'supr'e'n li fal'is ! sed baldaŭ re'aper'is por ke, li pov'is naĝ'i kvazaŭ anas'o. Li dir'is, ke li volont'e ir'us ĉirkaŭ la mond'o kun mi, se mi en'pren'us li'n.

Iom tim'ant'e ke li sur'ramp'os la boat'flank'o'n, kaj re'en'iĝ'os per'fort'e, mi direkt'is mi'a'n paf'il'o'n sur li'n, kaj dir'is,“ Vi facil'e pov'as naĝ'i al'ter'o'n se vi tio'n dezir'as; tial, rapid'iĝ'u tie'n; pli'e, se vi re'e'n al'proksim'iĝ'os la boat'o'n, vi ricev'os kugl'o'n tra la kap'o, ĉar, mi de nun intenc'as est'i liber'a vir'o.”

Tiam li ek'naĝ'is, kaj sen'dub'e sen'danĝer'e ating'is la ter'bord'o'n, ĉar la mar'o est'is tre trankvil'a.

Unu'e, mi intenc'is kun'pren'i la Maŭr'o'n kun mi, kaj naĝ'ig'i zuron al'ter'o'n; sed la Maŭr'o ne est'is vir'o pri kiu mi pov'is konfid'i.

Post kiam li for'iĝ'is, mi dir'is al Zuro,“ Se vi ĵur'os, ke vi est'os fidel'a al mi, vi iam far'iĝ'os grav'a vir'o; se vi ne ĵur'os, mi cert'e ankaŭ vi'n el'ĵet'os el la boat'o.”

La knab'o tiel dolĉ'e rid'et'is, kiam li ĵur'is rest'i fidel'a al mi, ke mi li'n ne pov'is dub'i en mi'a kor'o.

Dum ankoraŭ ni pov'is vid'i la Maŭr'o'n ( sur'voj'e al'ter'e'n ) ni antaŭ'e'n ir'is en'mar'o'n, por ke li kaj tiu'j, kiu'j ni'n vid'is de la ter'bord'o, kred'u ke ni ir'os al la influ'ej'o de la mar'kol'o, ĉar neni'u vel'vetur'is al la sud'a mar'bord'o, ĉar tie loĝ'as gent'o da hom'o'j, kiu'j laŭ sci'ig'o'j, mort'ig'as kaj manĝ'as si'a'j'n mal'amik'o'j'n.

Tiam mi direkt'is mi'a'n vetur'ad'o'n orient'e, por ke ni laŭ'long'ir'u la mar'bord'o'n, kaj, hav'ant'e favor'o'n vent'o'n kaj trankvil'a'n mar'o'n, ni morgaŭ'tag'mez'e est'is mal'apud kaj preter la pov'o de la Turk'o.

Ankoraŭ, mi tim'is, ke mi est'us kapt'ot'a de la Maŭr'o'j; tial mi ne vol'is ir'i sur'ter'o'n tag'e. Du'on'lum'e, ni direkt'is ni'a'n boat'o'n al'ter'e'n, kaj ating'is la en'flu'ej'o'n river'et'a'n, de kiu mi pens'is, ni pov'os naĝ'i sur'ter'o'n, kaj tiam rigard'i la ĉirkaŭ'aĵ'o'j'n. Sed kiam mal'hel'iĝ'is la lum'o, ni aŭd'is strang'a'j'n son'o'j'n, boj'o'j'n, kri'eg'o'j'n, grunt'o'j'n, blek'ad'o'j'n. La mal'feliĉ'a knab'o dir'is, ke li ne kuraĝ'as ir'i sur'ter'o'n antaŭ la tag'iĝ'o.“ Nu,” mi dir'is,“ tiu'okaz'e, ni atend'u, sed, tag'e, pov'as vid'i ni'n la hom'o'j, kiu'j ebl'e ni'n pli mal'help'os ol sovaĝ'a'j best'o'j.”“ Tiam ni paf'il'os ili'n,” rid'ant'e dir'is Zuro,“ kaj for'kur'ig'u ili'n.”

Mi ĝoj'is vid'i, ke la knab'o montr'as tiom da gaj'ec'o, kaj mi don'is al li iom da pan'o kaj riz'o. Tiu'nokt'e, ni silent'e ripoz'is, sed ne long'e dorm'is, ĉar, post kelk'e da hor'o'j, i'a'j grand'eg'a'j best'o'j mal'supr'e'n'ven'is al la mar'o, por si'n ban'i. La mal'feliĉ'a knab'o ek'trem'is de kap'o al pied'o'j pro la vid'aĵ'o. Unu el tiu'j best'o'j al'proksim'iĝ'is ni'a'n boat'o'n, kaj, kvankam est'is tro mal'lum'e por ĝi'n bon'e vid'i, ni aŭd'is ĝi'n blov'i, kaj sci'is, pro ĝi'a bru'eg'o, ke ĝi cert'e est'as grand'a. Fin'e, la brut'o tiom al'proksim'iĝ'is la boat'o'n, kiom la long'ec'o de du rem'il'o'j; tial mi paf'is sur ĝi'n, kaj ĝi naĝ'is al'ter'e'n.

La blek'eg'o'j kaj kri'eg'o'j, kiu'j'n far'is best'o'j kaj bird'o'j pro la bru'o de mi'a paf'il'o, ŝajn'e montr'is, ke ni far'is mal'bon'a'n elekt'o'n por sur'ter'ej'o; sed, vol'e ne vol'e, ni dev'is ir'i sur'ter'e por serĉ'i freŝ'a'n font'o'n, por ke ni pov'u plen'ig'i ni'a'j'n barel'o'j'n. Zuro dir'is, ke li el'trov'us, ĉu la font'a'j akv'o'j taŭg'as por trink'i, se mi permes'us al li pren'i unu el la botel'eg'o'j, kaj, ke li ĝi'n re'port'os plen'ig'it'a'n se la akv'o est'as bon'a.“ Kial vi vol'as ir'i ?” mi dir'is;“ Kial mi ne est'as ir'ont'a ? Vi pov'as rest'i en la boat'o.” Kontraŭ'e, Zuro dir'is,“ Se la sovaĝ'ul'o'j ven'os, ili mi'n manĝ'u; sed vi for'kur'u.” Mi dev'is am'i la jun'ul'o'n pro la afabl'a parol'ad'o.“ Nu,” mi dir'is,“ Ni ambaŭ ir'os, kaj se la sovaĝ'ul'o'j ven'os, ni ili'n mort'ig'u; ja, ili ne manĝ'os aŭ vi'n aŭ mi'n.”

Mi don'is al Zuro iom da rum'o el la kest'o de la Turk'o por re'fort'i li'n kaj ni ir'is sur'ter'o'n. La knab'o ek'ir'is kun si'a paf'il'o mejl'o'n de la lok'o, kie ni sur'ter'ir'is, kaj li re'ven'is kun lepor'o, kiu'n li mort'paf'is, kaj kiu'n ni ĝoj'e kuir'is kaj manĝ'is; laŭ la bon'a nov'aĵ'o, kiu'n li raport'is, li el'trov'is font'o'n, kaj ne vid'is sovaĝ'ul'o'j'n.

Mi diven'is, ke la Promontor'o de la Verd'a'j Insul'o'j ne est'as mal'proksim'e, ĉar mi vid'is la supr'o'n de la Grand'a Pint'o, kiu'n kiel mi sci'is, est'as apud ili. Mi'a sol'a esper'o est'is, ke laŭ'long'ir'ant'e la ter'bord'o'n, ni trov'os ŝip'o'n, kiu en'ŝip'ig'os ni'n; kaj tiam, kaj ne antaŭ tiam, mi sent'os kvazaŭ liber'a vir'o. Unu'vort'e, mi konfid'is mi'a'n sort'o'n al la ŝanc'o; aŭ renkont'i i'a'n ŝip'o'n aŭ mort'i.

Sur'ter'o'n ni ek'vid'is iu'j'n hom'o'j'n, kiu'j star'as kaj rigard'as ni'n. Ili est'is nigr'a'j, kaj ne port'is vest'aĵ'o'n. Mi est'us ir'int'a sur'ter'o'n al ili, sed Zuro,— kiu sci'is plej bon'e — dir'is,“ Ne vi ir'u ! Ne vi ir'u !” Tial mi direkt'is la boat'o'n laŭ'ter'o'n, por ke mi pov'u parol'i kun ili, kaj ili long'a'spac'e ir'ad'is laŭ ni. Mi ek'vid'is, ke unu hav'as lanc'o'n en man'o.

Mi far'is sign'o'j'n, ke ili al'port'u iom da nutr'aĵ'o al mi, kaj ili si'a'part'e far'is sign'o'j'n, ke mi halt'u mi'a'n boat'o'n. Tial mi de'met'is la supr'a'n part'o'n de mi'a vel'o, kaj halt'is, tiam du el ili ek'for'kur'is; kaj, du'on'hor'e re'ven'is kun iom da sek'iĝ'it'a viand'o, kaj ia gren'o kiu kresk'as en tiu part'o de la mond'o. Tio'n - ĉi ni dezir'eg'is, sed ne sci'is, kiel hav'ig'i ĝi'n, ĉar ni ne kuraĝ'is ir'i sur'ter'o'n al ili, nek ili kuraĝ'is al'proksim'iĝ'i al ni.

Fin'e, ili el'trov'is per'o'n sen'danĝer'a'n por ni ĉiu'j. Al'port'ant'e la nutr'aĵ'o'n al la mar'bord'o, ili ĝi'n de'met'is kaj tre for'tir'ig'is si mem dum ni ĝi'n pren'is. Ni far'is sign'o'j'n por montr'i ni'a'n dank'o'n, ne hav'ant'e i'o'n ali'a'n, kio'n ni pov'as don'i al ili. Sed bon'ŝanc'e, ni baldaŭ kapt'is grand'a'n donac'o'n por ili; ĉar du sovaĝ'a'j best'o'j de la sam'a spec'o, pri kiu mi jam pri'parol'is, ven'is plen'ĉas'e de la mont'et'o'j al la mar'o.

Ili naĝ'is kvazaŭ ili ven'is por sport'ig'i. Ĉiu'j for'kur'is de ili krom tiu, kiu port'as la lanc'o'n. Unu el tiu'j best'o'j al'proksim'iĝ'is ni'a'n boat'o'n; tial mi ĝi'n atend'is kun mi'a paf'il'o; kaj tuj kiam ĝi est'is en paf'spac'o, mi ĝi'n paf'is tra la kap'o. Du'foj'e ĝi sub'akv'iĝ'is kaj du'foj'e ĝi supr'e'n'lev'iĝ'is; kaj post'e ĝi naĝ'is al'ter'e'n, kaj fal'is sen'viv'a. La vir'o'j tiom tim'is pro la paf'il'bru'o, kiom ili antaŭ'e tim'is je la vid'aĵ'o de la best'o'j. Sed kiam mi far'is sign'o'j'n por ke ili ven'u al la mar'bord'o, ili tuj ven'is.

Ili rapid'is al si'a rab'aĵ'o; kaj tord'ant'e ĉirkaŭ ĝi ŝnur'eg'o'n, ili ĝi'n sen'danĝer'e el'tir'is sur'ter'o'n.

Ni nun las'is ni'a'j'n sovaĝ'ul'o'j'n kaj ir'ad'is dek'du tag'o'j'n plu. La ter'bord'o antaŭ ni etend'is si'n kvar aŭ kvin mejl'o'j'n,( 6. 8 aŭ 8. 3 kilo'metr'o'j'n ) bek'form'e; kaj ni dev'is vetur'i iom de la ter'bord'o por ating'i tiu'n ter'pint'o'n, tiel ke ni por'temp'e ne vid'is ter'o'n.

Mi konfid'is la direkt'il'o'n al Zuro, kaj sid'iĝ'is por pri'pens'i tio'n, kio'n est'os plej bon'e nun far'i; kiam subit'e mi aŭd'is, ke la knab'o kri'as,“ Ŝip'o'n kun vel'o ! ŝip'o'n kun vel'o !” Li ne montr'is mult'e da ĝoj'o je la vid'aĵ'o, opini'ant'e, ke la ŝip'o ven'is por re'pren'i li'n; sed mi bon'e sci'as, laŭ la ŝajn'o, ke ĝi ne est'as iu el la ŝip'o'j de la Turk'o.

Mi lev'is kiel ebl'e plej mult'e da vel'o'j por renkont'i la ŝip'o'n ĝi'a'voj'e, kaj ordon'is al Zuro, ke li ek'paf'u paf'il'o'n, ĉar mi esper'is, ke se tiu'j, kiu'j est'as sur la ferdek'o ne pov'us aŭd'i la son'o'n, ili vid'us la fum'ig'ad'o'n. Ili ja ĝi'n vid'is, kaj tuj de'met'is si'a'j'n vel'o'j'n por ke ni pov'u ating'i ili'n, kaj tri'hor'e, ni est'is ĉe la ŝip'flank'o. La vir'o'j parol'is kun ni per la franc'a lingv'o, sed ni ne pov'is kompren'i tio'n, kio'n ili dir'as. Fin'e, Skot'o sur'ŝip'e dir'is per mi'a lingv'o,“ Kiu vi est'as ? De kie'n vi ven'as ?” Mi dir'is al li iom'vort'e, kiel mi liber'iĝ'is de la Maŭr'o'j.

Tiam, la ŝip'estr'o invit'is mi'n ven'i ŝip'bord'o'n, kaj en'ŝip'is mi'n, zuron kaj ĉiu'j'n mi'a'j'n posed'aĵ'o'j'n. Mi dir'is al li, ke li hav'u ĉio'n, kio'n mi hav'as; sed li respond'is,“ Vi est'as re'ricev'ont'a vi'a'j'n posed'aĵ'o'j'n post kiam ni ating'os ter'o'n, ĉar mi por vi nur far'is tio'n, kio'n por mi vi far'us sam'stat'e.”

Li pag'is al mi mult'a'n mon'o'n por mi'a boat'o, kaj dir'is, ke mi ricev'os egal'a'n mon'o'n por Zuro, se mi li'n for'don'us. Sed mi dir'is al li, ke liber'iĝ'int'e kun help'o de la knab'o, mi li'n ne vol'as vend'i. Li dir'is, ke est'as just'e kaj prav'e por mi tiel sent'i, sed, se mi decid'us for'don'i zuron, li est'us liber'ig'ot'a du'jar'e. Tial, ĉar la sklav'o dezir'is ir'i, mi nenial dir'is ne. Tri'semajn'e mi al'ven'is al Ĉiu'j Sankt'ul'o'j Golf'et'o, kaj nun mi est'is liber'ul'o.

Mi ricev'is mult'a'n mon'o'n por ĉiu'j'n mi'a'j posed'aĵ'o'j, kaj kun ĝi, mi ir'is sur'ter'o'n. Sed mi tut'e ne sci'is, kio'n nun far'i. Fin'e mi renkont'is vir'o'n, kies stat'o est'as laŭ la mi'a, kaj ni ambaŭ akir'is pec'o'n da ter'o, por ĝi'n pri'labor'i. Mi'a farm'il'ar'o, laŭ la li'a, est'is mal'grand'a, sed ni produkt'ig'is la farm'o'j'n sufiĉ'e por sub'ten'i ni'n, sed ne plu. Ni bezon'is help'o'n, kaj nun mi ek'sent'is, ke mi erar'is, el'las'ant'e la knab'o'n.

Mi tut'e ne ŝat'is tiu'n manier'o'n de viv'o. Kio'n ! mi pens'is, ĉu mi ven'is tia'n long'a'n voj'o'n por far'i tio'n, kio'n mi laŭ'bon'e pov'us far'i hejm'e, kaj kun mi'a'j parenc'o'j ĉirkaŭ mi ? Kaj pli'grand'iĝ'is mi'a mal'ĝoj'o, ĉar la bon'amik'o, kiu mi'n al'ŝip'is tie'n - ĉi, intenc'as nun'e las'i tiu'n - ĉi ter'bord'o'n.

Kiam mi est'is knab'o, kaj ek'ir'is sur'mar'o'n, mi met'is en la man'o'j'n de mi'a onkl'in'o, iom da mon'o pri kiu, mi'a bon'amik'o dir'is, ke mi bon'e far'us, se mi ĝi'n el'spez'us pro mi'a bien'o. Tial, post kiam li re'ven'is hejm'o'n, li al'send'is iom da ĝi kontant'e, kaj la rest'aĵ'o'n kiel tuk'o'j, ŝtof'o'j, lan'aĵ'o'j, kaj simil'aĵ'o'j, kiu'j'n li aĉet'is. Mi'a onkl'in'o tiam met'is en li'a'j'n man'o'j'n iom da libr'o'j, kiel donac'o al li, por montr'i si'a'n dank'ec'o'n pro ĉio, kio'n li far'is por mi; kaj per tiu mon'o, li afabl'e aĉet'is sklav'o'n por mi. Inter'temp'e, mi jam aĉet'is sklav'o'n, tial mi nun hav'as du, kaj ĉio prosper'is dum la sekv'ant'a jar'o.

Part'o II

Sed baldaŭ mi'a'j projekt'o'j tro'grand'iĝ'is laŭ mi'a'j rimed'o'j. Unu tag'o'n al'ven'is kelk'e da vir'o'j por pet'i mi'n, ke mi komand'u sklav'ŝip'o'n el'send'ot'a'n de ili. Ili dir'is, ke ili don'os al mi part'o'n en la sklav'o'j, kaj pag'os la tut'a'j'n el'spez'o'j'n ŝarĝ'e. Tio est'us bon'aĵ'o por mi, se mi ne hav'us bien'o'j'n kaj ter'o'n; sed nun, tia'n ŝanĝ'o'n far'i, est'us mal'saĝ'e kaj hazard'e. Gajn'int'e mult'e da mon'o, est'is konsil'ind'e ke mi laŭ'e daŭr'ig'u tri aŭ kvar jar'o'j'n plu. Nu, mi dir'is al la vir'o'j, ke mi tre volont'e ir'us, se ili dum'e pri'zorg'us mi'a'n farm'o'n, kio'n ili al'promes'is.

Tial, mi far'is mi'a'n testament'o'n, kaj bord'iĝ'is tiu'n - ĉi ŝip'o'n je la ok'a dat're'ven'o de mi'a for'las'o de Hull. Tiu - ĉi sklav'ŝip'o en'hav'is ses paf'il'eg'o'j'n, dek'du vir'o'j'n kaj unu knab'o'n. Ni kun'pren'is seg'il'o'j'n, ĉen'o'j'n, lud'il'o'j'n, glob'et'o'j'n, pec'et'o'j'n de vitr'o, kaj tia'j'n komerc'aĵ'o'j'n konven'a'j'n al la gust'o de tiu'j, kun kiu'j ni intenc'is komenc'i.

Ni ne est'is pli ol dek'du tag'o'j de la ekvator'o, kiam vent'eg'o for'pel'is ni'n, ni ne sci'is kie'n. Subit'e ek'son'is la kri'o “ Ter'o'n !” kaj la ŝip'o al'puŝ'iĝ'is sur sabl'aĵ'o'n, en kiu'n ĝi mal'lev'iĝ'is tiel profund'e, ke ni ne pov'is ĝi'n liber'ig'i. Fin'e, ni el'trov'is ke ni dev'as ĝi'n las'i, kaj ating'i ter'bord'o'n laŭ'ebl'e. Ek'ir'e, est'is boat'o'n sur ĝi'a post'a part'o, sed ni el'trov'is, ke ĝi est'is de'ŝir'it'a per la fort'o de la ond'o'j. Nur unu boat'et'o rest'is ĉe la ŝip'flank'o, tial ni en'boat'iĝ'is en ĝi'n. Tie ni ĉiu'j trov'iĝ'is, sur la mal'glat'a mar'o ! La kor'o de ĉiu nun mal'fort'iĝ'is, vang'o'j pal'iĝ'is, kaj ni'a'j okul'o'j mal'klar'iĝ'is; ĉar est'as nur unu esper'o, el'trov'i i'a'n golf'et'o'n, kaj iel ating'i rifuĝ'ej'o'n apud'ter'a'n. Ni nun tut'e trans'don'is ni'a'j'n anim'o'j'n al Di'o.

La mar'o pli kaj pli mal'glat'iĝ'is kaj ĝi'a blank'a ŝaŭm'o tord'iĝ'is kaj bol'is. Fin'e, la ond'o'j en si'a furioz'a sport'o dis'romp'iĝ'is kontraŭ la boat'flank'o, kaj ni ĉiu'j el'ĵet'iĝ'is.

Mi pov'is bon'e naĝ'i, sed la pov'o de la ond'o'j kaŭz'is, ke mi perd'is mi'a'n spir'o'n tro mult'e por tio'n far'i. Fin'e, unu grand'a ond'o teren'port'is mi'n, kaj las'is mi'n sen'danĝer'e, kvankam konsum'it'e pro tim'eg'o. Mi star'ig'is mi'n sur pied'o'j, kaj pen'ad'is laŭ'ebl'e sur'ter'iĝ'i, sed ĵus tiam, la kurb'o de ond'eg'o supr'e'n'lev'iĝ'is kvazaŭ mont'et'o, kiu'n evit'i, mi tut'e ne hav'is sufiĉ'a'n fort'o'n, tial ĝi mar'e'n'port'is mi'n. Mi laŭ'ebl'e pen'ad'is naĝ'i supr'aĵ'e, en'ten'ant'e mi'a'n spir'o'n, por tiu'n far'i. La sekv'ant'a ond'o est'is egal'e alt'a, kaj en'ferm'is mi'n en si'a vast'o. Mi de'ten'is mi'a'j'n man'o'j'n ĉe mi'a flank'o, kaj tiam, mi'a kap'o ek'el'iĝ'is de la ond'o'j. Tio don'is al mi kuraĝ'o'n kaj spir'ad'o'n, kaj baldaŭ mi'a'j pied'o'j sent'is ter'o'n.

Moment'e, mi star'is ĝis la akv'o'j dekur'is de mi, kaj tiam, mi naĝ'is laŭ'fort'e al'ter'e'n; sed la ond'o'j mi'n re'kapt'is, kaj du'foj'e plu ili mi'n mar'e'n'port'is, kaj du'foj'e plu mi'n teren'port'is. Mi pens'is, ke la last'a ond'o mort'ig'os mi'n, ĉar ĝi puŝ'is mi'n sur ŝton'eg'o'n tia'fort'e, ke mi fal'is en i'a'n sven'o'n, kio, dank'o'n al Di'o, ne long'e daŭr'is. Fin'e, ĝoj'eg'e, mi ating'is la krut'eg'aĵ'o'n apud la ter'bord'o, kie mi trov'is i'a'n herb'o'n preter la ating'o de la mar'o. Tie mi sid'ig'is mi'n, fin'e sen'danĝer'e sur'ter'e.

Mi nur pov'is ek'kri'i per la vort'o'j de la psalm'o,“ Tiu'j, kiu'j vetur'as sur'mar'o'n en ŝip'o'j vid'as la far'aĵ'o'j'n de la Sinjor'o en la profund'aĵ'o. Ĉar, per Li'a ordon'o la vent'eg'o'j lev'iĝ'as, la vent'o'j blov'as kaj lev'as la ond'o'j'n; tiam, ili supr'e'n'ir'as al la ĉiel'o; de tie'n, ili mal'supr'e'n'ir'as al la profund'aĵ'o. Mi'a anim'o mal'fort'iĝ'as, mi ŝancel'iĝ'as tie'n kaj re'e'n, kaj mi ne sci'as tio'n, kio'n far'i, tiam la Sinjor'o el'konduk'as mi'n el ĉiu'j mi'a'j mizer'o'j.”

Mi tiom ĝoj'iĝ'as, ke ĉio, kio'n mi pov'is far'i, est'is ir'i tie'n kaj re'e'n sur la ter'bord'o, jen lev'i mi'a'j'n man'o'j'n, jen ili'n fald'i sur la brust'o kaj dank'i Di'o'n por ĉio, kio'n li far'is por mi, kvankam la ceter'a'j ŝip'an'o'j pere'is. Ĉiu'j krom mi pere'is, kaj mi est'as sen'danĝer'a ! Mi nun rigard'is la ĉirkaŭ'aĵ'o'n por el'trov'i, kia'n lok'o'n mi est'is ĵet'it'a, simil'e al bird'o en vent'eg'o. Tiam ĉia ĝoj'o, kiu'n mi antaŭ'e sent'is, for'las'is mi'n; ĉar mi est'is mal'sek'a kaj mal'varm'a kaj hav'is neni'a'n sek'a'n vest'aĵ'o'n por re'vest'ig'i mi'n, neni'o'n por nutr'i, kaj neni'a'n amik'o'n por help'i mi'n.

Est'is tie - ĉi sovaĝ'a'j best'o'j, sed mi ne hav'is paf'il'o'n, per kiu mi pov'is paf'i ili'n aŭ sav'i mi'n de ili'a'j makzel'o'j. Mi nur hav'is tranĉ'il'o'n kaj pip'o'n.

Nun mal'lum'iĝ'is; kaj kie'n mi ir'os por pas'ig'i la nokt'o'n ? Mi pens'is, ke la supr'o de ia alt'a arb'o est'os bon'a rifuĝ'ej'o kontraŭ danĝer'o; kaj tie mi pov'as sid'i kaj pri'pens'i pri la mont'o, ĉar mi sent'is neni'a'n esper'o'n de viv'ad'o. Nu, mi ir'is al mi'a arb'o kaj far'is i'a'n nest'o'n por dorm'ej'o. Tiam, mi tranĉ'is baston'o'n por for'pel'i la sovaĝ'a'j'n best'o'j'n se iu'j ven'os, kaj ek'dorm'is kvazaŭ la branĉ'nest'o est'is lanug'lit'o.

Est'as hel'a tag'lum'o, kiam mi vek'iĝ'is, ankaŭ la ĉiel'o est'as klar'a, kaj la mar'o trankvil'a. Sed mi observ'is tra la arb'supr'o, ke nokt'e, la ŝip'o las'is la sabl'aĵ'o'n, kaj kuŝ'as mejl'o'n ( 1. 7 kilo'metr'o'j'n ) de mi kaj la boat'o est'as sur'ter'e du mejl'o'j dekstr'e. Mi iom laŭ'long'ir'is la ter'bord'o'n por ating'i la boat'o'n, sed Golf'et'o de la mar'o larĝ'a unu mejl'o mi'n de'ten'is de ĝi. Tag'mez'e, la for'flu'o tiom for'kur'is, ke mi pov'is al'proksim'iĝ'i la ŝip'o'n; kaj mi el'trov'is, ke se ni rest'ad'us ŝip'bord'o'n, ĉiu nun est'us bon'e.

Tiu'pens'e, mi plor'is; ja, mi ne pov'is ali'e far'i; sed, ĉar tio ne help'os i'o'n, mi pri'pens'is ke est'os plej bon'e por mi naĝ'i al la ŝip'o. Mi rapid'e sen'vest'ig'is, mi salt'is en la mar'o'n, kaj naĝ'is al la ŝip'ruin'o. Sed kia'manier'e mi sur'iĝ'os la ferdek'o'n ? Naĝ'ant'e ĉirkaŭ la ŝip'o, mi ek'vid'is pec'o'n da ŝnur'eg'o pend'ant'e tiel mal'alt'e'n ĝi'a'flank'e, ke unu'e la ond'o'j kaŝ'is ĝi'n. Per help'o de la ŝnur'eg'o mi sur'ŝip'iĝ'is.

Mi trov'is fend'o'n en la mal'supr'o de la ŝip'o. Vi pov'as est'i cert'a, ke mi'a unu'a pens'o est'is serĉ'i por nutr'aĵ'o, kaj mi baldaŭ ir'is al la pan'uj'o, kaj mi maĉ'is pan'o'n dum mi ir'is tie'n kaj re'e'n, ĉar mi ne hav'is temp'o'n por perd'i. Trov'iĝ'is tie ankaŭ iom da rum'o, de kiu mi pren'is sufiĉ'a'n trink'o'n kaj tio re'fort'is mi'n. Kio'n mi plej mult'e bezon'is, est'is boat'o por teren'port'i la posed'aĵ'o'n. Sed van'iĝ'is por dezir'i tio'n, kio'n mi ne pov'is hav'ig'i; nu, ĉar en la ŝip'o trov'iĝ'is kelk'e da ekstr'a'j vel'stang'o'j, tri aŭ kvar grand'a'j trab'o'j el lign'o, kaj unu ekstr'a mast'o aŭ du, mi komenc'is far'i flos'o'n.

Mi met'is kvar stang'o'j'n flank'o ĉe flank'o, kaj laŭ'larĝ'e, sur'met'is sur ili'n mal'long'a'j'n pec'et'o'j'n de tabul'o por fortik'ig'i mi'a'n flos'o'n. Kvankam la tabul'o'j pov'is el'port'i mi'a'n pez'o'n, ili est'is tro mal'dik'a'j por el'port'i mult'e da mi'a ŝarĝ'o. Tial mi pren'is seg'il'o'n, kiu est'as en la ŝip'o, kaj seg'is mast'o'n en tri long'aĵ'o'j'n, kaj ili mult'e fortik'ig'is la flos'o'n. Mi trov'is iom da pan'o kaj riz'o, holand'an fromaĝ'o'n, kaj iom da sek'ig'it'a kapr'aĵ'o. Ek'ir'e, est'is iom da tritik'o, sed la rat'o'j ĝi'n el'trov'is, kaj neniom rest'is.

Mi'a sekv'ant'a task'o est'is, ke mi ŝirm'u mi'a'j'n posed'aĵ'o'j'n kontraŭ la ŝpruc'ad'o de la mar'o; ne postul'is mult'e da temp'o por tio'n far'i, ĉar, est'is sur'ŝip'e tri kest'o'j sufiĉ'e grand'a'j por en'hav'ig'i ĉio'n, kaj ili'n mi met'is sur'flos'o'n. La en'flu'o for'port'is mi'a'n vest'o'n kaj ĉemiz'o'n, kiu'j'n mi ne'long'e las'is sur'ter'e; sed est'is kelk'e da nov'a'j vest'aĵ'o'j en la ŝip'o.

“ Vid'u ! jen kapt'aĵ'o !” mi dir'is laŭt'e ( kvankam neni'u ĉe'est'is por aŭd'i mi'n );“ nun mi ne mal'nutr'iĝ'os !” ĉar mi trov'is kvar grand'a'j'n paf'il'o'j'n. Sed kia'manier'e mi sur'ter'ig'os mi'a'n flos'o'n ? Mi ne hav'as vel'o'n, nek rem'il'o'j'n; kaj ek'vent'o kaŭz'os de'glit'i ĉiu'n mi'a'n posed'aĵ'o'n. Tamen, est'is tri afer'o'j, pri kiu'j mi ĝoj'is — trankvil'a mar'o, al'ter'a flu'o, kaj vent'et'o por blov'i mi'n al'ter'e'n.

Bon'ŝanc'e, mi trov'is kelk'a'j'n rem'il'o'j'n en part'o de la ŝip'o ĝis'nun'e ne'serĉ'it'a. Per ili mi ek'vetur'is al'ter'e'n, kaj du'on'mejl'e, mi'a flos'o bon'e sur'naĝ'is; sed baldaŭ mi el'trov'is, ke ĝi sur'naĝ'is flank'e'n. Fin'e mi vid'is river'et'o'n, kaj per iom da labor'o mi direkt'is mi'a'n flos'o'n en ĝi'n; kaj nun, la ter'bord'o est'is tiel proksim'a, ke mi sent'is, ke mi'a rem'il'o tuŝ'as fund'o'n.

Tie - ĉi, mi preskaŭ perd'is mi'a'n ŝarĝ'o'n, ĉar la ter'bord'o est'is sur dekliv'o, tiel ke ne est'is lok'o por sur'ter'iĝ'i, escept'e ke unu part'o de la flos'o kuŝ'as tiel alt'e, kaj la ali'a part'o tiel mal'alt'e, ke ĉiu'j mi'a'j aĵ'o'j de'fal'us. Est'is neces'e, ke mi atend'u la en'flu'o'n. Tiam, kiam la mar'o profund'iĝ'is unu fut'o plu, mi puŝ'eg'is la flos'o'n sur eben'a'n pec'o'n da ter'o, por ĝi'n al'lig'i tie ŝnur'eg'e, kaj en'puŝ'is mi'a'j'n du rem'il'o'j'n en la sabl'o'n, unu ĉiu'flank'e de la flos'o. Tiel mi ĝi'n las'is kuŝ'i atend'ant'e la for'flu'o'n; tiam, ĝi kun ĝi'a ŝarĝ'o sid'is bon'e sur'ter'o'n.

Mi ek'vid'is, ke est'as bird'o'j sur la insul'o, kaj mi mort'paf'is unu. Mi'a paf'il'paf'o sen'dub'e est'is la unu'a, kiu aŭd'iĝ'as tie post la kre'mond'o; ĉar, ĝi'a'son'e tut'a'j bird'ar'o'j for'flug'is de ĉiu part'o de la arb'ar'o kun laŭt'a'j kri'o'j. Form'e, la bek'o de tiu, kiu'n mi paf'is, est'is simil'e al akcipitr'o, sed ung'eg'o'j sen'long'e.

Mi nun re'ven'is al mi'a flos'o por el'flos'ig'i mi'a'j'n proviz'aĵ'o'j'n, kiu okup'is mi'n tag'rest'aĵ'e. Mi ne sci'is kio'n far'i nokt'e, nek kie trov'i taŭg'a'n lok'o'n, por met'i mi'a'j'n proviz'aĵ'o'j'n. Mi ne ŝat'is kuŝ'iĝ'i sur la ter'o'n, pro tim'o je sovaĝ'a'j best'o'j, kiel ankaŭ je serpent'o'j, sed ne ekzist'is kaŭz'o'n por tim'o, kiel mi post'e el'trov'is. Laŭ'ebl'e, mi met'is la kest'o'j'n kaj tabul'o'j'n ĉirkaŭ mi, kiu far'is i'a'n bud'o'n, por'nokt'e.

Ĉar est'is mult'e da proviz'o'j en la ŝip'o, kiu ebl'e est'os util'a'j al mi, mi bon'e pens'is ili'n tuj sur'ter'ig'i; sci'ant'e, ke la unu'a vent'eg'o dis'romp'os la ŝip'ruin'o'n. Tial mi vetur'is al la ŝip'o kaj zorg'is ke mi ne re'e tro'ŝarĝ'u mi'a'n flos'o'n.

Unu'e, mi serĉ'is la il'kest'o'n, kaj trov'is kelk'e da sak'o'j da najl'o'j, najl'eg'o'j'n, seg'il'o'j'n, tranĉ'il'o'j'n kaj tia'j'n objekt'o'j'n, sed inter ĉio, kio'n mi trov'is, la plej bon'a est'is ŝton'o per kiu mi pov'is akr'ig'i mi'a'j'n il'o'j'n. Est'is tie du aŭ tri botel'eg'o'j'n, kelk'e da sak'eg'o'j da paf'aĵ'o'j, kaj volv'o da plumb'o; sed mi ne hav'is la fort'o'n por supr'e'n'lev'i la plumb'o al la ŝip'flank'o por ke mi ĝi'n ŝarĝ'u sur mi'a'n flos'o'n. Est'is tie ankaŭ kelk'e da ekstr'a'j vel'o'j, kiu'j'n mi teren'port'is.

Mi iom tim'is, ke sovaĝ'a'j best'o'j, se ne hom'o'j, ebl'e for'port'os mi'a'j'n proviz'o'j'n; sed re'ven'ant'e, mi trov'is ili'n sen'difekt'a'j, kaj ke neni'u est'is ven'int'a tie'n krom sovaĝ'kat'o, kiu sid'is sur unu kest'o. Al'ven'ant'e, mi cel'is mi'a'n paf'il'o'n sur ĝi'n, sed tio ne ekscit'is ĝi'n, ĉar ĝi ne sci'is tio'n, kiu est'as paf'il'o. Ĝi nur manĝ'is pec'o'n da sek'ig'it'a kapr'aĵ'o, kaj for'ir'is.

Hav'ant'e nun do ŝarĝ'o'j'n da aĵ'o'j, mi far'is tend'o'n per la vel'o'j de la ŝip'o por konserv'i ili'n, kaj tranĉ'is la stang'o'j'n neces'a'j'n por ĝi en la arb'ar'o. Mi nun el'pren'is ĉio'n el la barel'o'j kaj kest'o'j, kaj amas'ig'is la barel'o'j'n ĉirkaŭ la tend'o por ĝi'n fort'ig'i; kaj tio'n far'int'e, mi ferm'is la en'ir'ej'o'n per tabul'o'j, ord'ig'is lit'o'n ( al'port'at'a de la ŝip'o ) sur la ter'o, met'is du paf'il'o'j'n apud mi'a kap'o, kaj unu'a'foj'e kuŝ'iĝ'is en lit'o. Mi dorm'is la tut'a'n nokt'o'n, ĉar mi tre bezon'is ripoz'o'n.

Morgaŭ'tag'e, mi mal'ĝoj'is en mi'a kor'o, ĉar mi sent'is tia'n enu'o'n est'i dis'ig'it'a de la ceter'a mond'o ! Mi ne dezir'eg'is labor'o'n: sed mi ne pov'is pri'pens'i long'a'n temp'o'n pri mi'a mal'ĝoj'a sort'o, ĉar est'is tro mult'e da labor'o por mi. Ĉiu'tag'e mi el'ir'is al la ŝip'ruin'o por al'port'i pli da objekt'o'j; kaj mi tiom al'port'is, kiom la flos'o pov'is el'port'i. Unu tag'o'n, mi ŝarĝ'is la flos'o'n per tro pez'a ŝarĝ'o, kiu kaŭz'is unu flank'o'n mal'lev'iĝ'i, tiel ke la en'hav'o el'ĵet'iĝ'is en la mar'o'n; sed mi ne plor'is pro tio, ĉar la plej mult'a part'o de la ŝarĝ'o est'is ŝnur'eg'o'j, kiu'j ne est'us tre util'a'j al mi.

Tia'manier'e, mi pas'ig'is la dek'du tag'o'j'n, sur la insul'o, kaj mi sur'ter'ig'is ĉio'n, kiu'n unu par'o de man'o'j ebl'e pov'is lev'i; kvankam, se la mar'o est'us trankvil'a, mi ebl'e est'us pov'int'a sur'ter'ig'i la tut'a'n ŝip'ŝarĝ'o'n, pec'o'n post pec'o'n.

Kiam mi naĝ'is la last'a'n foj'o'n al la ŝip'ruin'o, la vent'o blov'is tiel sever'eg'e ke mi decid'is ir'i la sekv'ant'a'n foj'o'n laŭ for'flu'o. Mi trov'is iom da te'o kaj kelk'e da or'mon'er'o'j; sed rilat'e al la or'o, ĝi rid'ig'is mi'n, kiam mi ĝi'n rigard'is.“ Ho sen'util'aĵ'o !” mi dir'is,“ vi ne pov'as util'i i'o'n al mi ! Mi vi'n ne zorg'as sav'i. Rest'u, kie vi kuŝ'as, ĝis la ŝip'o pere'os; tiam, pere'u vi kun'e kun ĝi.”

Tamen, mi pri'pens'is, ke est'os egal'bon'e por mi kun'pren'i ĝi'n; tial mi ĝi'n met'is en pec'o'n de vel'o, kaj ĝi'n ĵet'is sur la ferdek'o'n, por ke mi ĝi'n met'u sur la flos'o'n. Baldaŭ la vent'o blov'is de la mar'bord'o, tial est'is neces'e, ke mi nun rapid'e re'naĝ'u; ĉar mi sci'is, ke je la turn'iĝ'o de la flu'o mi trov'us mal'facil'aĵ'o'n por ating'i la ter'bord'o'n. Sed, spit'e la vent'eg'o, mi sen'danĝer'e ating'is mi'a'n bud'o'n. Tag'iĝ'e, mi el'puŝ'is mi'a'n kap'o'n el la bud'o okul'ĵet'is al'mar'e'n, kiam, jen, tie ne est'is ŝip'o ! La ŝanĝ'aĵ'o, kaj perd'o de tia ŝip'amik'o mi'n tut'e mal'ĝoj'is. Sed, mi ĝoj'is pens'i, ke mi sur'ter'ig'is ĉio'n, kio pov'as est'i util'a por mi. Mi nun dev'is serĉ'i i'o'n lok'o'n kie mi pov'is far'i mi'a'n loĝ'ej'o'n. Du'on'voj'e supr'e'n la mont'et'o est'is eben'aĵ'et'o, long'a kvar aŭ kvin du'dek'o'j'n da fut'o'j ( 24 aŭ 30 metr'o'j ), kaj larĝ'a du'obl'e, kaj ĉar ĝi hav'is bon'vid'o'n al'mar'e, mi pens'is, ke ĝi est'os bon'lok'o por mi'a dom'o.

Unu'e, mi fos'is fos'aĵ'o'n ĉirkaŭ spac'o, kiu en'hav'is dek'du jard'o'j'n ( 10 metr'o'j'n ), kaj en ĝi'n mi en'bat'is du vic'o'j'n da fost'o'j, tiel firm'e kiel palis'o'j kaj alt'e kvin kaj du'on'o'n da fut'o'j. Mi firm'e kun'lig'is la fost'o'j'n per pec'et'o'j da ŝnur'eg'o, kaj star'ig'is sur ili'n pint'it'a'j'n baston'et'o'j'n, najl'form'e. Tio far'iĝ'is tiel fortik'a palis'ar'o, ke nek hom'o nek best'o'j pov'is en'ir'i.

La pord'o de mi'a dom'o est'is ĉe la supr'o, kaj est'is neces'e, ke mi supr'e'n'ramp'u al ĝi per ŝtup'et'ar'o, kiu'n mi en'pren'is kun mi, tiel ke neni'u ali'a pov'u supr'e'n'ir'i sam'a'manier'e. Apud la post'flank'o de la dom'o star'is alt'o ŝton'aĵ'o, en kiu'n mi far'is kavern'o'n, kaj met'is la ter'o'n el'fos'it'a'n, ĉirkaŭ mi'a'n dom'o'n, alt'e du'on'metr'e. Mi dev'is el'ir'i unu'foj'e ĉiu'tag'e por serĉ'i nutr'aĵ'o'n. Unu'foj'e, mi ek'vid'is kelk'e da kapr'o'j, sed ili est'is tro tim'em'a'j kaj rapid'pied'a'j por permes'i mi'n al'proksim'iĝ'i ili'n.

Fin'e, mi embusk'is ili'n apud ili'a'j nest'o'j. Mi'n ek'vid'ant'e en la val'o, kaj ili sur alt'aĵ'o, ili for'kur'is tim'eg'e, sed ili est'ant'e en la val'o, kaj mi sur alt'aĵ'o, ili ne rigard'is mi'n. La kapr'in'o, kiu'n mi mort'paf'is, hav'as id'o'n si'a'flank'e, kaj kiam la kapr'in'o fal'is, la id'o star'is ĝis mi dors'e for'pren'is la kapr'in'o'n kaj tiam, la id'o kur'is mi'a'flank'e. Mi de'met'is la kapr'in'o'n kaj port'is la id'o'n hejm'o'n por ĝi'n dorlot'ig'i; sed est'ant'e tro jun'a por nutr'iĝ'i mi dev'is ĝi'n mort'ig'i.

Mi pens'is unu'e, ke mi perd'os ĉi'a'n temp'kalkul'o'n pro la mank'o de plum'o kaj ink'o; tial, mi star'ig'is alt'a'n fost'o'n kruc'form'e, sur kiu'n mi en'tranĉ'is la jen'a'j'n vort'o'j'n:“ Mi al'ven'is Juni'o 8a 1659.” Mi ĉiu'tag'e far'is unu en'tranĉ'o'n, kaj tio'n mi daŭr'ig'is far'i ĝis la last'a log'o.

Ĝis'nun'e, mi ne dir'is vort'o'n pri mi'a'j kvar kar'ul'o'j, kiu'j est'is du kat'o'j, hund'o kaj bird'o. Vi pov'is imag'i, kiom mi ŝat'is ili'n, ĉar ili est'is la sol'a'j amik'o'j las'it'a'j al mi. Mi al'port'is la hund'o'n kaj du kat'o'j'n de la ŝip'o. La hund'o konstant'e al'port'is objekt'o'j'n al mi, kaj per ĝi'a boj'o, blek'et'o, murmur'o, kaj sport'o, preskaŭ sed ne'tut'e parol'is kun mi.

Se mi nur pov'us hav'i iu'n apud mi, por ke mi tiu'n mal'laŭd'u, aŭ tiu mi'n mal'laŭd'u, kia plezur'o tio est'us ! Al'port'int'e ink'o'n de la ŝip'o, mi ĉiu'tag'e skrib'is skiz'o'n pro tio, kio okaz'is, ne tiom por la ven'ont'o'j, kiu'j ebl'e ĝi'n leg'os ( post kiam mi est'os mort'int'a, kaj for'ir'int'a ), kiom por liber'ig'i mi'n de mi'a'j propr'a'j pens'o'j, kaj for'tir'i mi'n de la nun'a tim'o, kiu la tut'a'n tag'o'n rest'ad'is en mi'a kor'o ĝis mi'a kap'o dolor'as pro ĝi'a pez'o.

Mi est'is mal'apud la voj'kur'o de ŝip'o'j; kaj, ho ! kia enu'ig'o est'i ĵet'it'a sur tiu'n - ĉi sol'ec'ej'o'n sen iu por am'i mi'n, por rid'ig'i mi'n, por plor'ig'i mi'n, por pri'pens'i mi'n. Est'is enu'ig'e vag'i, tag'o'n post tag'o'n, de la arb'ar'o al la mar'bord'o, kaj de la mar'bord'o re'e'n al la arb'ar'o, kaj dum'e ĉiam okup'i mi'n per mi'a'j propr'a'j pens'o'j.

Tiom, pri la mal'ĝoj'a ŝajn'o de mi'a stat'o; sed simil'e al la pli'mult'o da afer'o'j ĝi hav'is lum'a'n flank'o'n tiel sam'e kiel mal'lum'a'n. Ĉar tie - ĉi mi est'is sen'danĝer'e sur ter'o, kontraŭ'e la ceter'a'j de la ŝip'an'ar'o est'is perd'int'a'j. Nu, pri'pens'is mi, Di'o, kiu reg'as mi'a'n la sort'o'n, kaj konduk'as mi'n per Si'a man'o, nun pov'as mi'n sav'i de tiu - ĉi stat'o, aŭ al'send'i iu'n por apud'est'i ĉe mi. Mi ja est'as ĵet'it'a sur krud'a'n kaj dezert'a'n part'o'n de la ter'glob'o, sed ne trov'iĝ'as sur ĝi sovaĝ'a'j best'o'j por mort'ig'i aŭ vund'i mi'n. Di'o send'is la ŝip'o'n tiel apud mi, ke mi pov'is hav'ig'i ĉio'n, kio'n mi bezon'os por la rest'aĵ'o de mi'a'j tag'o'j. Est'u la viv'o, kia ĝi est'os, tre mult'e est'as, pro kio mi dev'as dank'i al Di'o. Kaj mi baldaŭ for'las'is ĉiu'j'n mal'ĝoj'a'j'n pens'o'j'n, kaj eĉ ne plu rigard'is pro vel'ŝip'o.

Mi'a'j posed'aĵ'o'j el la ŝip'ruin'o jam kuŝ'is en la kavern'o dek monat'o'j'n, kaj est'as nun temp'o por ord'ig'i ili'n, ĉar ili plen'ig'is la tut'a'n spac'o'n, kaj ne las'is al mi i'o'n en'loĝ'ej'o'n; tial mi pli'grand'ig'is mi'a'n kavern'et'o'n, el'fos'ant'e ĝi'n pli mal'antaŭ'e'n en la sabl'a'n ŝton'eg'o'n. Post'e mi etend'is ĝi'a'n en'ir'ej'o'n ĝis la palis'ar'o, kaj tia'manier'e far'is post'voj'o'n al mi'a dom'o. Tio'n far'int'e, mi fiks'is bret'ar'o'n ĉiu'flank'e, por en'ten'i mi'a'j'n posed'aĵ'o'j'n, kio kaŭz'is mi'a'n kavern'o'n prezent'i ŝajn'o'n kvazaŭ magazen'o plen'a je komerc'aĵ'o'j. Por fabrik'i la bret'ar'o'j'n mi de'hak'is arb'o'n, kaj el'labor'is ĝi'n per seg'il'o, hak'il'o, rabot'il'o, kaj kelk'e de ali'a'j il'o'j.

Tiam mi far'is seĝ'o'n kaj skrib'tabl'o'n. Mi fru'maten'e lev'iĝ'is kaj labor'is ĝis tag'mez'o. Manĝ'int'e mi'a'n manĝ'o'n, mi for'ir'is kun mi'a paf'il'o. Re'ven'int'e, mi labor'is ĝis la sun'o mal'lev'iĝ'is, kaj fin'e mi mi'n kuŝ'ig'is. Mi okup'is mi'n pli ol semajn'o ali'form'ant'e kaj pli'grand'ant'e mi'a'n kavern'o'n, sed mi ĝi'n far'is mult'e tro grand'e; ĉar, iom'temp'e, la ter'o de'fal'is de la tegment'o kaj se mi en'est'us, kiam tio okaz'is, mi est'us perd'int'a mi'a'n viv'o'n. Mi nun dev'is star'ig'i fost'o'j'n en mi'a kavern'o kun tabul'o'j trans ili'a'j supr'o'j far'ant'e tegment'o'n el lign'o.

Iam for'ir'int'e kun mi'a paf'il'o, mi mort'paf'is sovaĝ'kat'o'n, el kies fel'o mi far'is ĉap'o'n; kaj mi trov'is kelk'e da bird'o'j el la gent'o kolomb'a, kiu'j far'is si'a'j'n nest'o'j'n en la fend'et'o'j de la ŝton'eg'o'j.

Mi dev'is kuŝ'iĝ'i mal'hel'ig'e ĝis mi far'is lamp'o'n, per kapr'o'gras'o met'it'a en argil'uj'o'n, kaj pec'et'o da kanab'o kiel meĉ'o, far'ant'e bon'a'n lum'o'n. Trov'int'e uz'o'n por la sak'o en'hav'int'a la nutr'aĵ'o'n kort'bird'ar'a'n sur'ŝip'e, mi el'ĵet'is la ŝel'o'j'n. Est'is ĝust'e kiam fal'as la pluv'eg'o'j, kaj kelk'monat'e, el'kresk'is trunk'et'o'j da riz'o, tritik'o kaj sekal'o. Temp'e, la gren'o matur'iĝ'is kaj mi ĝi'n konserv'is kaj zorg'e sem'is ĉiu'jar'e; sed mi ne pov'is fanfaron'i pri rikolt'o de tritik'o ĝis post tri jar'o'j, kiel baldaŭ est'os montr'at'a.

Ne'sonĝ'it'a afer'o nun okaz'is sur la insul'o kiu tim'eg'is mi'n. Jen, la ter'o trem'eg'ad'is, kiu de'ĵet'is ter'o'n de la ŝton'aĵ'o kun laŭt'a krak'o — re'e okaz'is trem'o — kaj nun ter'o de'fal'is de la tegment'o de mi'a kavern'o. La mar'o ne vid'iĝ'is kiel antaŭ'e, ĉar la trem'o'j tie est'is tiel fort'eg'a'j kiel sur la ter'o. La mov'ad'o de la ter'o mal'san'ig'is mi'n, kaj est'is bru'o kaj kri'eg'o ĉirkaŭ mi.

Tri'a'foj'e tia trem'o okaz'is; kaj kiam ĝi pas'iĝ'is, mi sid'is sen'mov'e sur la ter'o ne'sci'ant'e kio'n far'i. Tiam la nub'o'j mal'klar'iĝ'is, la vent'o lev'iĝ'is, arb'o'j el'radik'iĝ'is, la mar'o ŝaŭm'amas'iĝ'is, kaj grand'a part'o de la insul'o ruin'iĝ'is per la vent'eg'o. Mi pens'is, ke la mond'o fin'iĝ'as. Tri'hor'e, ĉio trankvil'iĝ'is, sed pluv'o fal'is tiu'n tut'a'n nokt'o'n kaj grand'a'n part'o'n de la sekv'ant'a tag'o. Kvankam tut'e lac'ig'it'a, mi nun dev'is mov'i mi'a'j'n aĵ'o'j'n al sen'danĝer'a lok'o.

Mi sci'is, ke mi ja bezon'os il'o'j'n, kaj est'os neces'e, ke mi akr'ig'u ili'n sur la ŝton'o, ĉar ili est'is mal'akr'a'j kaj el'uz'it'a'j. Sed, ĉar du man'o'j est'as neces'a'j por sur'ten'i la il'o'n, mi ne pov'is turn'i la ŝton'o'n; tial mi far'is rad'o'n per kiu mi pov'is ĝi'n turn'i pied'e. Tio ne est'is facil'a task'o, sed fin'e mi el'far'ig'is ĝi'n.

Kelk'a'tag'e, la pluv'o fal'ad'is kaj mal'varm'a trem'frost'o mi'n venk'is; baldaŭ mi mal'san'iĝ'is. Mi hav'is dolor'o'j'n en mi'a kap'o, nokt'e mi ne pov'is dorm'i, kaj mi'a'j pens'o'j est'is mal'kviet'a'j kaj strang'a'j. Jen mi ek'trem'is pro mal'varm'o, kaj jen pro varm'eg'o kun sven'sveter'o'j, po ses'hor'e. Mal'san'ant'e, mi dev'is for'ir'i kun mi'a paf'il'o por hav'ig'i nutr'aĵ'o'n. Mi mort'paf'is kapr'o'n, sed est'is mal'facil'a task'o ĝi'n al'port'i dom'o'n, kaj pli mult'e, ĝi'n kuir'i.

Mi pas'is la sekv'ant'a'n tag'o'n lit'e, kaj sent'is du'on'mort'e pro soif'o; ja, mi est'is tro mal'fort'a por lev'iĝ'i, por trink'i. Mi kuŝ'is kaj plor'is, tra'hor'e kri'is infan'e:“ Sinjor'o, rigard'u mi'n ! Sinjor'o, rigard'u mi'n !”

Fin'e, la atak'o fin'iĝ'is, kaj mi ek'dorm'is kaj ne vek'iĝ'is ĝis tag'iĝ'o. Mi sonĝ'is, ke mi kuŝ'as sur la ter'o, kaj ke mi ek'vid'as vir'o'n; mal'supr'e'n'ir'ant'e de grand'a nigr'a nub'o flam'lum'e. Kiam li star'is sur'ter'e, ĝi ek'trem'is sam'e kiel antaŭ kelk'e da tag'o'j; kaj tut'a mond'o ŝajn'as plen'fajr'e. Li al'proksim'iĝ'is kaj dir'is al mi.“ Ĉar mi ek'vid'as, ke en ĉiu'j - ĉi mal'ĝoj'o'j vi ne preĝ'is, vi dev'is mort'i.” Tiam mi vek'iĝ'is, kaj el'trov'is, ke ĝi est'is sonĝ'o. Mal'fort'a kaj mal'trankvil'a, mi tim'is la tut'a'n tag'o'n, ke mi'a atak'o re'okaz'os.

Tro mal'san'a por for'ir'i kun mi'a paf'il'o, mi sid'is sur la mar'bord'o por medit'i, kaj mi'a'j pens'o'j kur'is jen'e:“ Kio est'as la mar'o, kio est'as ĉirkaŭ mi ? Ne pov'is est'i dub'o, ke la man'o, kiu ĝi'n kre'is, ankaŭ kre'is la aer'o'n, la ter'o'n, la ĉiel'o'n. Kaj kiu est'as tiu ? Est'as Di'o, kiu far'is ĉio'n. Nu, tial, se Di'o far'is ĉio'n, dev'is est'i Li, kiu reg'as ĉio'n; kaj se tiel, neni'o en la tut'a vic'o da Li'a'j far'aĵ'o'j pov'as okaz'i, pri kiu'j Li ne sci'as. Tial Di'o sci'as kiel mal'san'a kaj mal'ĝoj'a mi est'as, kaj Li vol'as, ke mi est'u tie - ĉi. Kial ? Di'o.

Tiam ia voĉ'o ŝajn'e dir'is:“ Ĉu vi demand'is, kial Di'o far'as tio'n al vi ? Demand'u, kial vi ne est'is mort'paf'it'a de la Maŭr'o'j, kiu'j sur'ŝip'iĝ'is, kaj pren'is la viv'o'n de vi'a'j kun'ul'o'j. Demand'u, kial vi ne est'is dis'ŝir'it'a de la sovaĝ'a'j best'o'j ĉe la mar'bord'o. Demand'u, kial vi ne mal'lev'iĝ'is en la profund'a'n mar'o'n kun'e kun la ceter'a'j ŝip'an'o'j, anstataŭ ol bon'e ating'i la insul'o'n.

Tiam profund'o dorm'o venk'is mi'n, kaj vek'iĝ'ant'e est'is sen'dub'e la tri'a'hor'o morgaŭ'tag'e, laŭ la sun'radi'o'j; ja, ebl'e est'is pli mal'fru'a tag'o ĉar mi opini'as, ke tiu cert'e est'is la tag'o, kiu'n mi ne mark'is sur mi'a fost'o, ĉar, post'e, mi el'trov'is mank'o'n da unu en'tranĉ'o.

Mi nun pren'is de mi'a magazen'o la Libr'o'n de la Di'a Vort'o, kiu'n mi jam al'port'is el la ŝip'ruin'o kaj ĝis'nun'e mi ne leg'is eĉ unu paĝ'o'n. Mi'a'j okul'o'j fal'is sur kvar vort'o'j'n, ŝajn'ant'e en'met'it'e por mi'a tiam'a konsol'o; tiel bon'e ili fort'ig'is mi'a'j'n esper'o'j'n, kaj tuŝ'is la ver'a'n font'o'n de mi'a tim'o. Est'is la jen'a'j:“ Mi vi ne for'las'os.” Ili loĝ'as en mi'a kor'o ĝis'nun'e. Mi mal'lev'is la libr'o'n por preĝ'i. Mi'a kri'o est'is,“ Di'o mi'a, mi'n help'u am'i kaj lern'i Vi'a'j'n voj'o'j'n.” Est'is la unu'a foj'o kiam mi sent'is ke Di'o est'as proksim'a kaj aŭd'as mi'n, Koncern'e mi'a enu'a viv'o, ĝi ne est'is pri'pens'ind'a; ĉar nun nov'a fort'o en'ir'is en mi'n, kaj ŝanĝ'ig'is mi'a'j'n ĉagren'o'j'n kaj ĝoj'o'j'n.

Part'o III

Mi jam est'is dek'du monat'o'j'n sur la insul'o, kaj mi pri'pens'is, ke est'as temp'o por mi ĝi'n esplor'i por ke mi tra'serĉ'u ĝi'a'j'n arb'ar'et'o'j'n, font'o'j'n, kaj river'et'o'j'n. Tial mi ek'ir'is kaj re'turn'ant'e al'port'is kun mi limet'o'j'n ( mal'acid'a'j'n citron'o'j'n ) kaj bon'eg'a'j'n vin'ber'o'j'n, grand'a'j'n kaj matur'a'j'n. Mi pend'ig'is la vin'ber'o'j'n en la sun'bril'o, por ke ili sek'iĝ'u, kaj post kelk'e da tag'o'j, mi al'port'is ili'n dom'o'n, por est'ont'a proviz'o. La valet'o, sur kies dekliv'o'j ili kresk'is, est'as mal'varm'et'a kaj verd'a, kaj tra ĝi kur'as klar'a river'et'o, kiu don'as al la lok'o tia'n grand'a'n ĉarm'o'n, ke mi dezir'is loĝ'i tie.

Sed ne est'as el'vid'o sur la mar'o'n de tiu - ĉi valet'o; kontraŭ'e, mi'a'flank'e de la insul'o ŝip'o'j ne pov'us al'proksim'iĝ'i, kiu'j'n mi ne vid'us de mi'a dom'o; tamen, la verd'a'j mol'a'j dekliv'o'j ŝajn'is tiel dolĉ'a'j kaj freŝ'a'j, ke mi tie pas'ig'is mult'e da mi'a temp'o.

La unu'a el la tri jar'o'j, dum kiu'j mi kultur'is gren'o'n, mi ĝi'n dis'sem'is tro mal'fru'e; la du'a jar'o, ĝi difekt'iĝ'is pro la sen'pluv'ec'o; sed la tri'a jar'o, la gren'o bon'e el'kresk'is.

Mi el'trov'is, ke la lepor'o'j nokt'e kaj tag'e loĝ'is inter ĝi, kontraŭ kio est'as neni'a help'o krom plant'i dens'a'n plekt'bar'il'o'n ĉirkaŭ ĝi; kaj tio'n far'i, okup'is mi'n pli ol tri semajn'o'j'n. Mi mort'paf'is la lepor'o'j'n tag'e, kaj mal'lum'iĝ'e, ĉen'e mi al'lig'is la hund'o'n al la pord'eg'o, por boj'i la tut'a'n nokt'o'n.

Temp'et'e, la gren'o el'kresk'is, kaj fin'e matur'iĝ'is; sed, sam'e kiel antaŭ'e la lepor'o'j difekt'is ĝi'n en la trunk'et'o'j, nun la bird'o'j manĝ'is ĝi'n en la spik'o'j. Je mi'a paf'il'bru'o, ar'o'j da ili supr'e'n'flug'is; kaj mi kompren'is, ke neni'a gren'o est'us las'ot'a; tial mi decid'is al'gard'i nokt'e kaj tag'e. Mi kaŝ'iĝ'is apud la plekt'bar'il'o kaj pov'is vid'i, ke la bird'o'j sid'as sur la arb'o'j, kaj observ'as, post'e mal'supr'e'n'ir'as unu post ali'a, kiel antaŭ'e.

Nun ĉiu grajn'er'o da tritik'o ŝajn'is kvazaŭ bulk'et'o da pan'o. Sed por for'ig'i tiu'j'n - ĉi bird'o'j'n, mi'a procedur'o est'is la jen'a: mi mort'paf'is tri, kaj pend'ig'is ili'n kiel ŝtel'ist'o'j'n por tim'ig'i ĉiu'j'n, kiu'j ven'os pro la gren'o; kaj de tiam, tiel long'e kiel la mort'ig'it'o'j pend'is tie, ne al'proksim'iĝ'is bird'o. Post kiam la gren'o matur'iĝ'is, mi far'is falĉ'il'o'n el glav'o el la ŝip'o, kaj hav'ig'is mi'a'n rikolt'o'n.

Mal'mult'o el ni pri'pens'as la kost'o'n je kiu bulk'o est'as far'at'a. Kompren'ebl'e ne trov'iĝ'is tie - ĉi plug'il'o por turn'i la ter'o'n, nek fos'il'o por ĝi'n fos'i; tial mi far'is unu el lign'o; sed tiu baldaŭ el'uz'it'iĝ'is kaj pro mank'o de rast'il'o mi uz'is branĉ'o'n de arb'o. Al'port'int'e hejm'e'n la gren'o'n, mi dev'as draŝ'i, sen'rub'ig'i kaj konserv'i ĝi'n. Nun mi bezon'as muel'il'o'n por muel'i ĝi'n, kribr'il'o'n por kribr'i ĝi'n, kaj ferment'il'o'n por ferment'i ĝi'n, por far'i pan'o'n el ĝi.

Kvankam mi ne hav'is il'o'j'n, mi far'is pan'o'n, kaj neni'u pov'as dir'i, ke mi ĝi'n ne per'labor'is per la ŝvit'o de mi'a frunt'o. Kiam la pluv'o en'dom'ad'is mi'n, mi hav'is sport'eg'o'n instru'ant'e mi'a'n kar'ul'a'n bird'o'n Pol'o kiel parol'i; sed ho ! tiel mut'a est'is ĉio ĉirkaŭ mi, ke mi'a propr'a voĉ'o ek'trem'ig'is mi'n.

Nun mi bezon'as hav'ig'i botel'eg'o'j'n, pot'o'j'n, kaj teler'o'j'n; sed mi ne sci'is, kiel ili'n far'i. Fin'e, mi el'ir'is por serĉ'i argil'o'n, kaj tio'n trov'is preskaŭ mejl'o de mi'a dom'o; ja est'is rid'ind'a rigard'i la strang'a'j'n form'o'j'n, kiu'j'n mi far'is el ĝi. Ĉar, kelk'a'j el mi'a'j botel'eg'o'j kaj pot'o'j est'is tro mal'fortik'a'j por el'port'i si'a'n propr'a'n pez'o'n, kaj ili dis'fal'is ekster'e'n kaj intern'e'n, ĉiu'manier'e; kaj ali'a'j, met'it'a'j en la sun'radi'o'j'n por bak'iĝ'i, fend'iĝ'is pro la varm'eg'o de la radi'o'j. Vi pov'as diven'i, kia est'is mi'a ĝoj'o, kiam mi fin'e far'is pot'o'n, kiu el'ten'is la varm'eg'ec'o'n fajr'a'n, tiel ke mi pov'is bol'i viand'o'n por buljon'o.

Nun mi dev'as far'i kribr'il'o'n por sen'rub'ig'i la gren'o'n. Mi ne pov'as uz'i kapr'a'j'n har'o'j'n, ĉar mi pov'as nek plekt'i nek ŝpin'i, tial du'jar'e mi kontent'ig'is mi'n per mal'dik'a pec'o da ŝtof'o, al'port'it'a de la ŝip'o. Sed, pist'i la gren'o'n ŝton'e, mi trov'is est'i la plej mal'facil'a labor'o el ĉiu'j. Por bak'i la pan'o'n, mi brul'ig'is lign'o'n ĝis cindr'o'j, kiu'j'n mi tuj met'is sur la fajr'uj'o'n por ĝi'n varm'eg'ig'i, kaj post'e la bulk'o'j'n por bak'i kaj tia'manier'e, far'is pan'o'n.

Nun mi konsider'as la ŝip'boat'o'n kiu kuŝ'as sur la sabl'a alt'aĵ'o, kie'n ĝi puŝ'eĝ'is per la sam'a vent'eg'o, kiu mi'n ankaŭ ĵet'is sur'ter'o'n. La boat'o kuŝ'is hav'ant'e la kil'o'n ĉiel'e'n, tiel ke mi dev'is fos'i la sabl'o'n for de ĝi, kaj ĝi'n turn'i stang'per'e. Tio'n far'int'e, mi trov'is van'e, ne hav'ant'e la fort'o'n por ĝi'n sur'mar'ig'i. Tial ĉio, kio'n mi pov'as far'i, est'is konstru'i mal'pli grand'a'n boat'o'n el ia arb'o; kaj mi el'trov'is unu, kiu ĝust'e taŭg'as por tiu'n far'i, kaj kiu kresk'is ne mal'proksim'e de la mar'bord'o; sed simil'e al la ŝip'boat'o'n, tiu'n mi ne pov'is mov'i.

Kio'n far'i ? Mi nun eben'ig'is kaj glat'ig'is la tut'spac'o'n de la boat'o ĝis la mar'o, por ke la boat'o glit'iĝ'u mar'e'n; sed tiu plan'o ne sukces'is; mi decid'is prov'i ali'a'n plan'o'n; nom'e, el'fos'i fos'aĵ'o'n por konduk'i la mar'o'n al la boat'o. Tamen, por tio'n far'i, est'us neces'e, ke mi fos'u tia'n grand'a'n profund'o'n, ke la labor'o okup'us unu vir'o'n kelk'e da jar'o'j. Kaj tro mal'fru'e mi trov'is, ne est'as saĝ'e el'labor'i projekt'o'n antaŭ ol mi unu'e pri'pens'is la pen'ad'o'n kaj kost'o'n.

“ Nu do,” mi pens'is,“ mi dev'as for'las'i la boat'o'n, kaj tial mi'a'j'n tut'a'j'n esper'o'j'n pri las'i tiu'n - ĉi insul'o'n. Sed est'as dec'e, ke mi ankaŭ pri'pens'u jen'e: Mi est'as sinjor'o de la tut'a insul'o, efektiv'e reĝ'o. Mi hav'as lign'o'n per kiu mi pov'as konstru'i ŝip'ar'o'n, kaj vin'ber'o'j'n, se ne gren'o'n, por ĝi'n ŝarĝ'i, kvankam mi'a tut'a riĉ'ec'o est'as nur kelk'e da or'mon'er'o'j.” Por ili mi ne hav'as i'a'n uz'o'n, kaj volont'e est'us don'ant'a ili'n por kvar'on'buŝel'o da piz'o'j kaj iom da ink'o; la last'nom'it'a'n mi plej'e bezon'is. Sed est'as plej bon'e pri'pens'i pli mult'e pri tio, kio'n mi hav'as, ol pri tio, kio'n mi ne hav'as.

De'nov'e, mi prov'as konstru'i boat'o'n, sed mi nun decid'is, ke ĝi hav'u mast'o'n; ĉar ŝip'vel'o'j est'os tre util'a'j. Mi far'is ferdek'o'n je la antaŭ'a kaj je la post'a part'o por de'ten'i la mar'a'n ŝaŭm'o'n, kest'o'n por nutr'aĵ'o, kaj por mi'a paf'il'o apog'il'o'n kun kovr'il'o, por ĝi'n ŝirm'i kontraŭ la mal'sek'ec'o. Pli bon'e ol ĉio mi pov'is sur'mar'ig'i tiu'n - ĉi boat'o'n.

Unu'e, mi kroz'ad'is sur river'et'o, sed baldaŭ mi kuraĝ'iĝ'is, kaj vetur'is ĉirkaŭ mi'a insul'o. Mi kun'pren'is pan'o'n, kuk'o'j'n, pot'o'n da riz'o, iom da rum'o, du'on'kapr'o'n, du surtut'o'j'n, unu por kuŝ'ej'o, la ali'a por nokt'ŝirm'o. Mi ek'vetur'is je la ses'a jar'o de mi'a reg'ad'o. Orient'flank'e de la insul'o trov'iĝ'is grand'a pint'o ŝton'eg'a, kiu star'is du mejl'o'j'n de la ter'bord'o, kaj sabl'aĵ'o etend'is si'n du'on'mejl'e de la ŝton'eg'o'j ter'bord'e'n. Por ĉirkaŭ'ir'i tiu'n pint'o'n mi dev'is vetur'i mal'proksim'e'n en'mar'o'n, kaj tie mi preskaŭ perd'is mi'a'n viv'o'n.

Tamen, mi fin'e re'ven'is hejm'o'n. Sur'voj'e tie'n tut'e lac'ig'it'a pro la labor'o'j boat'a'j, mi kuŝ'iĝ'is en ombr'o'n por ripoz'ig'i mi'a'n korp'o'n, kaj dorm'ad'is. Sed juĝ'u, se ebl'e, kiel mi ek'trem'is, kiam voĉ'o mi'n vek'as de mi'a dorm'o, kaj tri'foj'e el'parol'as mi'a'n nom'o'n ! Voĉ'o en tiu - ĉi sovaĝ'a lok'o ! Ja vok'ant'e mi'n per mi'a propr'a nom'o ! Tiam dir'is la voĉ'o,“ Kie vi est'as ? Kie vi est'is ? Kiel vi ven'is tie'n - ĉi ?” Baldaŭ mi tut'e kompren'is; ĉar, sur la plekt'bar'il'o, sid'as Pol'o, parol'ant'e vort'o'j'n jam lern'it'a'j'n.

Mi nun serĉ'is kapr'o'j'n, kaj ord'ig'is kapt'il'o'j'n por ili, kun riz'o por al'log'aĵ'o. Mi ord'ig'is la kapt'il'o'j'n nokt'e, kaj el'trov'is, ke ili rest'ad'is ord'ig'it'a'j, sed la al'log'aĵ'o for'iĝ'is. Tial mi el'pens'is nov'a'n manier'o'n por kapt'i ili'n, far'ant'e put'o'n kaj kovr'ant'e ĝi'n per baston'o'j kaj herb'o por ĝi'n kaŝ'i; tia'manier'e mi kapt'is mal'jun'a'n kapr'o'n kaj kelk'e da kapr'id'o'j. Sed la mal'jun'a kapr'o est'is mult'e tro furioz'a por mi, tial mi ĝi'n liber'ig'is.

Mi al'port'is la kapr'id'o'j'n hejm'e'n, kaj mal'sat'ig'is ili'n long'a'temp'e, ĝis fin'e, ili manĝ'is el mi'a man'o, kaj tut'e mal'sovaĝ'iĝ'is. Mi ili'n en'ferm'is en park'o, en kiu trov'iĝ'is arb'o'j por ŝirm'i ili'n kontraŭ la sun'o. Unu'e, mi'a park'o hav'is tri mejl'o'j'n ĉirkaŭ'e; sed mi pri'pens'is, ke en tia grand'a spac'o, la kapr'id'o'j tiom sovaĝ'iĝ'os, kvazaŭ ili vag'us tra la tut'a val'o, kaj mal'pli da spac'o est'us pli bon'e; tial plekt'bar'il'o'n mi far'is kaj tiu'n plant'i okup'is mi'n tri monat'o'j'n.

Manĝ'ant'e, mi'a hund'o sid'is kun mi, kaj sur skabel'o'j unu kat'o ĉiu'flank'e, dum Pol'o parol'ad'is al ni. Nun, unu vort'o'n aŭ du rilat'e al la vest'aĵ'o, en kiu mi vojaĝ'is ĉirkaŭ la insul'o. Mi mult'e pens'is, kiel mi'a vest'aĵ'o est'us rid'ind'a en la strat'o'j de mi'a nask'urb'o. Mi port'is kapr'o'fel'a'n al'ĉap'o'n hav'ant'e pend'ant'a'n vizier'o'n por de'ten'i la sun'bril'o'n kaj la pluv'o'n de mi'a kol'o, kapr'o'fel'a'n vest'o'n kies rand'o tuŝ'is mi'a'j'n koks'o'j'n, kaj kapr'o'fel'o'n sur mi'a'j krur'o'j, part'o'j'n da fel'o ĉirkaŭ mi'a'j tibi'o'j, sed ne ŝu'o'j'n. El sam'a material'o mi hav'is ĉirkaŭ mi'a tali'o larĝ'a'n zon'o'n, kiu'n mi pov'is al'lig'i per du led'rimen'o'j, kaj de ĝi ĉe mi'a dekstr'a flank'o pend'is seg'il'o kaj hak'il'o, kaj mal'dekstr'e, sak'et'o de paf'aĵ'o'j. Mi'a barb'o ne tranĉ'iĝ'is de kiam mi al'ven'is. Sed sufiĉ'e, pri mi'a ŝajn'o, ĉar ĉe'est'is neni'u por mi'n vid'i.

Mi baldaŭ est'is vid'ont'a strang'a'n vid'aĵ'o'n, kiu est'is ŝanĝ'ont'a mi'a'n tut'a'n viv'o'n sur la insul'o.

Unu tag'mez'o'n, promen'ant'e sur la mar'bord'o ĉe part'o al mi ne'kon'at'a, kio'n jen vid'i sur la sabl'o krom la impres'o'n de hom'a pied'o ! Mi sent'is, kvazaŭ ten'at'e per katalepsi'o, kaj ne pov'is mov'iĝ'i de la lok'o.

Baldaŭ mi ek'rigard'is ĉirkaŭ mi, sed ne est'as vid'ebl'a iu. Kio'n signif'as tio ? Mi ir'is tri - aŭ - kvar'foj'e por ĝi'n rigard'i. Jen est'as — la impres'o de pied'o hom'a; pied'fingr'o'j, kalkan'o, kaj ĉiu'j part'o'j de la pied'o. Kiel pov'is ĝi ven'i tie'n ?

Mi'a kap'o kvazaŭ naĝ'is pro tim'o; kaj las'ant'e la lok'o'n, mi ir'is du aŭ tri paŝ'o'j'n, rigard'is, kaj plu, sam'e. Mi tim'em'iĝ'is je la ŝtip'o de mal'jun'a arb'o, kaj kur'is dom'o'n, kvazaŭ por mi'a viv'o. Kia'manier'e pov'is io hom'form'a al'ven'i al tiu - ĉi mar'bord'o sen mi'a sci'o ? Kie est'as la ŝip'o, kiu al'konduk'is tio'n ? Tiam, mal'preciz'a terur'o kapt'is mi'a'n anim'o'n; ke, ebl'e ia hom'o aŭ ar'o da hom'o'j el'trov'is mi'n; kaj ke ebl'e intenc'as mort'ig'i mi'n, aŭ rab'i ĉio'n, kio'n mi hav'as.

Kia strang'a afer'o est'as la viv'o hom'a ! Unu tag'o'n ni am'as tio'n, kio'n ni mal'am'as la sekv'ant'a'n tag'o'n. Unu tag'o'n, ni serĉ'as tio'n, kio'n ni evit'as la sekv'ant'a'n tag'o'n. Unu tag'o'n, ni dezir'as tio'n, kio'n ni tim'as la sekv'ant'a'n tag'o'n. Tia'manier'e ni viv'ad'as. Jen, de kiam mi est'is ĵet'it'a sur tiu'n - ĉi insul'o'n, la grand'a kaŭz'o de mal'ĝoj'o est'is, ke mi tiel est'is dis'ig'it'a de la ceter'a'j de mi'a ras'o. Kial do, pov'is kaŭz'i al mi mal'ĝoj'o'n la pens'o, ke ebl'e hom'o est'as apud mi ? Ja, kial nur'a ek'vid'o de impres'o de hom'a pied'o mi'n ek'trem'ig'as pro tim'o ? Ŝajn'as plej strang'e, tamen ne pli strang'e ol ver'e.

Unu'foj'e, mi pens'is, ke ebl'e la impres'o de'ven'as de mi'a propr'a pied'o, kiam la vent'eg'o mi'n unu'e ĵet'is sur tiu'n - ĉi bord'o'n. Ĉu est'as ebl'e, ke mi ven'is tiu'n - ĉi voj'o'n de la ŝip'o ? Se fakt'e montr'iĝ'us, ke la impres'o est'as mi'a'pied'e; mi sent'us simil'e al knab'o, kiu rakont'as pri fantom'o, kaj sent'as pli da tim'o je si'a propr'a rakont'o ol tiu'j, kiu'j'n li intenc'as tim'ig'i.

Tri'tag'e, tim'o mi'n en'dom'ad'is, ĝis la mank'o de nutr'aĵ'o mi'n for'pel'is. Fin'e, mi sufiĉ'e kuraĝ'iĝ'is por ir'i al la mar'bord'o, por ke mi re'rigard'u la impres'o'n pied'a'n, por el'trov'i, ĉu ĝi est'as sam'e kiel mi'a propr'a. Mi el'trov'is, ke ĝi est'as mult'e pli mal'grand'a. Tial est'is klar'e, ke trov'iĝ'as hom'o'j sur la insul'o. Ĝust'e tiam, mi'a bon'a gard'hund'o fal'is sen'viv'a ĉe mi'a'j pied'o'j. Li est'is mal'jun'a kaj lac'ig'it'a, kaj tiel mi perd'is mi'a'n plej bon'a'n gard'ant'o'n kaj amik'o'n. Unu tag'o'n, ir'ant'e de la mont'et'o al la mar'bord'o, trov'iĝ'as vid'aĵ'o kor'naŭz'a, lok'o kovr'it'a per ost'o'j hom'a'j. Est'as tie rond'spac'o el'fos'it'a el la ter'o, kie est'is far'it'a fajr'o, kaj tie'n - ĉi est'as ven'int'a'j kelk'e da hom'o'j por festen'i. Vid'int'e tiu'n - ĉi vid'aĵ'o'n, mi ne sci'is, kiel ag'i; mi en'dom'ad'is kaj apenaŭ el'ir'is escept'e por melk'i mi'a'n kapr'in'ar'o'n.

Est'is nun pli grav'e al mi sent'i sen'danĝer'e, ol est'i bon'e nutr'it'a; kaj mi ne kuraĝ'is en'bat'i najl'o'n, aŭ hak'i ŝtip'o'n lign'a'n, tim'ant'e ke tia son'o est'u aŭd'at'a, mult'e mal'pli paf'i paf'o'n. Pri mi'a pan'o kaj viand'o, mi ili'n bak'is nokt'e, kiam neni'u pov'as vid'i la fum'o'n. Sed mi baldaŭ trov'is manier'o'n brul'ig'i lign'o'n sub torf'kovr'il'o, kio ĝi'n lign'o'karb'ig'is; kaj tio mi pov'is uz'i tag'e, ĉar ĝi ne far'is fum'o'n.

En la arb'ar'o, kie'n mi ir'is por hav'ig'i la baston'o'j'n por mi'a fajr'o, mi el'trov'is kavern'o'n tiel larĝ'a'n, ke mi pov'is star'i en ĝi; sed mi pli rapid'iĝ'is el'ir'i ol en'ir'i; ĉar du grand'a'j okul'o'j, tiel lum'a'j kiel stel'o'j, for'bril'is kun sovaĝ'a bril'eg'o. Mi pren'is torĉ'o'n kaj en'ir'is por el'trov'i, kies est'as la okul'o'j, kaj trov'is ke ne est'as ia kaŭz'o por tim'o; ĉar la okul'o'j aparten'as al mal'jun'a griz'a kapr'o, kiu ir'is tie'n por mort'i. Mi ĝi'n ek'puŝ'is, kaj prov'is el'ir'ig'i ĝi'n, sed ĝi ne pov'is lev'iĝ'i de la ter'o, kie ĝi kuŝ'as; tial mi ĝi'n las'is tie por mort'i, ĉar mi ne pov'is sav'i ĝi'a'n viv'o'n.

Mi el'trov'is, ke la larĝ'ec'o de la kavern'o est'as 3. 6 metr'o'j, sed part'o de ĝi, ĉe la plej post'a part'o est'as tiel mal'alt'a, ke mi dev'is ramp'i sur mi'a'j man'o'j kaj pied'o'j por en'ir'i. Kiom ĝi'a long'ec'o est'as mi ne pov'as dir'i, ĉar mi'a lum'o esting'iĝ'is, kaj mi dev'is ĉes'ig'i mi'a'n serĉ'ad'o'n. Morgaŭ'tag'e, mi ir'is al la kavern'o kun lum'eg'o'j kapr'o'gras'a'j; kaj ating'int'e la fin'iĝ'o'n, mi el'trov'is, ke la tegment'o alt'iĝ'as 12 metr'o'j'n aŭ plu.

Kiam mi'a'j lum'o'j lum'iĝ'is la mur'o'j'n kaj la tegment'o'n de la kavern'o, trov'iĝ'is vid'aĵ'o, kies ĉarm'o'j'n, lingv'o tut'e ne pov'as esprim'i; ĉar la mur'o'j ek'bril'is kvazaŭ stel'o'j. Kio kaŭz'is ke la ŝton'eg'o'j ek'bril'u, mi ne pov'is dir'i: tie ebl'e est'as ĝem'a'j, bril'ŝton'o'j, aŭ or'o. Sed, kio ajn, la kavern'o est'is riĉ'a min'o por mi; ĉar, kiam ajn, mi sent'is mal'gaj'a kaj mal'ĝoj'a, la bril'vid'aĵ'o lum'ig'is la okul'o'j'n de mi'a anim'o, kaj ĝi'n plen'ig'is per ĝoj'o.

Ĉiu'j - ĉi jar'o'j pas'iĝ'is sen ia nov'a vid'aĵ'o por rav'ig'i mi'a'j'n okul'o'j'n, ĝis tiu vid'aĵ'o subit'e ek'vid'iĝ'is antaŭ mi. Mi sent'is kvazaŭ mi vol'as pas'ig'i tie - ĉi la rest'aĵ'o'n de mi'a viv'o kaj viv'fin'e, kuŝ'iĝ'i en tiu - ĉi kavern'o por mort'i, sam'e kiel la grand'aĝ'a kapr'o.

Ir'ant'e hejm'o'n, mi ek'vid'is iom da fum'o, de'ven'ant'e el fajr'o ne pli ol du mejl'o'j'n mal'proksim'e. De nun, mi perd'is mi'a'n kviet'ec'o'n. Tag'e kaj nokt'e tim'o mi'n ĉagren'is, ke la hom'o'j, far'int'a'j tiu'n fajr'o'n, mi el'trov'os. Mi hejm'ir'is, supr'e'n'ir'is la ŝtup'et'ar'o'n; sed unu'e, mi kaŭz'is, ke ĉio ĉirkaŭ mi vid'iĝ'u sovaĝ'a. Mi ŝarĝ'is mi'a'n paf'il'o'n, kaj pri'pens'is, ke est'us plej bon'e por mi rest'i dom'e kaj kaŝ'i.

Sed, tio'n mi ne pov'is toler'i long'e. Mi ne hav'is spion'o'n por el'send'i, kaj ĉio, kio'n mi pov'is far'i, est'is supr'e'n'ir'i la mont'et'o'n kaj observ'i. Fin'e, tra mi'a vid'il'o mi pov'is vid'i grup'o'n da sovaĝ'ul'o'j danc'ant'e ĉirkaŭ fajr'o. Tiel baldaŭ kiel ili for'ir'is, mi pren'is du paf'il'o'j'n, pend'ig'is glav'o'n mi'a'flank'e kaj rapid'e ek'ir'is al la supr'o mont'et'a por re'hav'i klar'a'n vid'o'n.

Tiu'foj'e, mi decid'is ir'i al la hom'o'j, sed mi ne intenc'as mort'ig'i ili'n, ĉar mi sent'is, ke est'us mal'prav'e tio'n far'i. Kun tia ŝarĝ'o da arm'il'o'j mi postul'is du hor'o'j'n por ating'i la lok'o'n. Al'ven'int'e, trov'iĝ'as neni'u; sed mi vid'is la hom'o'j en'mar'e en kvar boat'o'j.

Mar'bord'e, trov'iĝ'is la far'aĵ'o'j de tiu'j - ĉi vir'o'j. La sign'o'j de ili'a festen'o kor'naŭz'ig'is mi'n, kaj mi ferm'is mi'a'j'n okul'o'j'n. Kiam ajn mi ir'is tiu'flank'e de la insul'o pro nutr'aĵ'o, mi ne kuraĝ'is paf'i, tim'ant'e ke rest'u kelk'a'j el la hom'o'j, kiu'j pov'u ĝi'n aŭd'i, kaj tia'manier'e mi'n el'trov'u. Tiu'stat'o daŭr'is unu jar'o'n kaj tri monat'o'j'n, kaj inter'temp'e mi vid'is neniu'n.

Part'o Iv

Je la dek'du'a de Maj'o, grand'a vent'eg'o blov'is tut'a'tag'e kaj tut'a'nokt'e. Ĉar est'is mal'lum'e, mi sid'is en mi'a dom'o, kaj vent'eg'mez'e mi aŭd'is paf'il'paf'o'n. Mi opini'is, ke ĝi cert'e est'as de ŝip'o ĵet'it'a sur'ter'o'n per vent'eg'o. Tial mi brul'ig'is lign'o'n sur la supr'o mont'et'a, por ke, tiu'j en la ŝip'o, se ŝip'o ĝi est'as, sci'iĝ'u, ke iu est'as tie - ĉi por help'i ili'n. Mi post'e aŭd'is du paf'o'j'n plu. Post kiam lum'iĝ'is, mi ir'is sud'flank'o'n de la insul'o, kaj tie kuŝ'as ruin'o de ŝip'o, tiu'nokt'e ĵet'it'a sur la ŝton'eg'o'j'n. Ĝi kuŝ'is tro mal'proksim'e por mi vid'i, ĉu rest'as hom'o'j sur ĝi.

Vort'o'j ne pov'as dir'i, kiom mi sopir'is, ke mi al'port'u almenaŭ unu el la ŝip'an'ar'o sur'ter'e ! Tiel fort'a est'is mi'a dezir'o sav'i la viv'o'n de tiu'j sur la ŝip'o, ke mi volont'e est'us don'int'a mi'a'n propr'a'n viv'o'n por tio'n far'i. Trov'iĝ'as en la kor'o kelk'a'j inklin'o'j, kiu'j ekscit'it'a'j per esper'o tiel fort'e puŝ'as la anim'o'n, ke perd'i i'a'n okaz'o'n por ating'i la esper'at'a'n cel'o'n, ŝajn'as tiu'n frenez'ig'i; kaj tiel okaz'is ĉe mi.

Nun, mi pens'is, est'as la okaz'o por uz'i mi'a'n boat'o'n; tiel mi ĝi'n ek'ord'ig'is. Mi kun'pren'is iom da rum'o ( de kiu mi ankoraŭ hav'is mult'e ), sek'ig'it'a'j vin'ber'o'j, sak'o'n da riz'o, iom da lakt'o kaj fromaĝ'o, kaj post'e ek'vetur'is en'mar'e. Mi pens'e ek'tim'is pri la danĝer'o, en kiu mi mi'n antaŭ'e trov'is sur la sam'a'j ŝton'eg'o'j; sed ne tut'e kor'perd'is, kvankam mi sci'is, ke, ĉar mi'a boat'o est'as mal'grand'a, ĉio est'us perd'at'a, se vent'eg'o ek'blov'us. Baldaŭ mi trov'is, ke est'as neces'e por mi re'turn'i sur'ter'o'n ĝis la flu'o turn'iĝ'os kaj la for'flu'o komenc'os.

Mi decid'is el'ir'i la sekv'ant'a'n tag'o'n kun la for'flu'o, tial tiu'nokt'e mi dorm'is en mi'a boat'o. Tag'iĝ'e, mi ek'vetur'is en'mar'o'n kaj ne'tut'e du'hor'e, mi ating'is la ŝip'ruin'o'n. Jen, kia vid'aĵ'o ! La ŝip'o est'is ĵet'it'a sur la ŝton'eg'o'j'n. La post'a part'o est'is romp'it'a per la ond'o'fort'o, la mast'o'j for'naĝ'ig'it'a'j, ŝnur'eg'o'j kaj ĉen'o'j dis'ĵet'it'a'j ferdek'e, kaj ĉio en'volv'it'a en mal'gaj'o. Kiam mi ating'is la ŝip'ruin'o'n, hund'o al'naĝ'is al mi, blek'ant'e kaj plor'et'ant'e. Mi pren'is la hund'o'n en la boat'o'n; kiam mi don'is al ĝi iom da pan'o, ĝi manĝ'is la pan'o'n kvazaŭ lup'o, kaj pri trink'ad'o ĝi ebl'e krev'us, se mi est'us permes'int'a, ke ĝi plen'iĝ'u.

Mi ir'is al la ĉambr'o de la kuir'ist'o, kie mi trov'is du vir'o'j'n mal'viv'a'j'n. La lang'o est'as mut'a, la orel'o surd'a, la okul'o fermat'a, kaj la lip'o rigid'a; la mal'ĝoj'a rakont'o est'is dir'at'a, ĉar ĉiu ten'is si'a'n brak'o'n ĉirkaŭ la kol'o de la amik'o, kaj tia'manier'e ili atend'is la mort'o'n. Kiom ŝanĝ'iĝ'is la scen'o, tiam, tut'e sovaĝ'a pro la bat'o'j ond'a'j kaj la muĝ'ad'o vent'a ! Nun, ĉio est'is trankvil'a — la mort'o el'far'is si'a'n cel'o'n, kaj ĉiu'j ricev'is ĝi'a'n bat'o'n, escept'e la hund'o, kiu est'is la sol'a kre'it'aĵ'o, kiu post'viv'is.

Mi diven'is, ke la ŝip'o ven'is de Hispan'uj'o, kaj mi trov'is sur ĝi mult'e da or'o. Mi met'is kelk'e da kest'o'j sur'boat'o'n, sed ne atend'is por el'trov'i, kio'n ili en'hav'as, kaj kun ili kaj tri barel'o'j da rum'o, mi re'ven'is.

Hejm'e, mi trov'is ĉio'n sam'e tiel, kiel mi ĝi'n las'is — mi'a'j kapr'o'j, la kat'o'j, kaj la bird'o. La vid'aĵ'o en la ĉambr'o de la kuir'ist'o rest'ad'is tag'e kaj nokt'e en mi'a anim'o, kaj por re'fort'i mi'n, mi trink'is iom da rum'o. Tiam mi ek'hejm'port'is mi'a'n ŝarĝ'o'n de la mar'bord'o, kie mi antaŭ'e ĝi'n las'is. En la kest'o'j trov'iĝ'is du grand'a'j sak'o'j da or'o, kaj kelk'e da fand'aĵ'o'j or'a'j; apud ili trov'iĝ'is tri botel'et'o'j kaj tri sak'o'j da paf'aĵ'o, kiu'j est'as grand'a akir'o.

De nun ĝis du'jar'e, ĉio prosper'is al mi; sed ne est'is daŭr'ont'a. Star'ant'e unu tag'o'n sur mont'et'o, mi ek'vid'is ses boat'o'j'n, mar'bord'e. Kio'n ebl'e signif'as tio ? Kie est'as la vir'o'j, kiu'j ili'n al'konduk'is ? Kaj pro kiu kaŭz'o ili al'ven'is ? Mi ek'vid'is per mi'a vid'il'o, ke almenaŭ tri'dek trov'iĝ'as orient'flank'e de la insul'o. Ili hav'is viand'o'n sur la fajr'o, ĉirkaŭ kiu, mi vid'is, ili danc'ad'is. Post'e ili pren'is vir'o'n el unu el la boat'o'j. Li'a'j man'o'j kaj pied'o'j est'is lig'it'a'j, sed kiam ili mal'lig'is li'a'j'n lig'il'o'j'n, li kur'is laŭ'ebl'e rekt'e al mi'a dom'o.

Por dir'i la ver'o'n, ek'vid'ant'e, ke ĉiu'j ceter'a'j kur'is por li'n kapt'i, mi'a'j har'o'j star'iĝ'is pro tim'o. En la river'et'o'n li naĝ'is simil'e al fiŝ'o, kaj li'a salt'eg'o al'port'is li'n tra la river'et'o iom'bat'e. Ĉiu'j nun ĉes'ig'is la ĉas'ad'o'n escept'e du, kaj tiu'j - ĉi naĝ'is tra la river'et'o sed neniel tiel rapid'e. Nun, mi pens'is, est'as por mi la okaz'o help'i la mal'feliĉ'ul'o'n, kaj mi'a kor'o mi'n dir'is, ke est'os bon'e tio'n far'i. Mi pren'is mi'a'j'n du paf'il'o'j'n, mal'supr'e'n'ir'is la ŝtup'et'ar'o'n kaj supr'e'n'kur'eg'is la mont'et'o'n, mal'supr'e'n tra voj'et'o por renkont'i ili'n.

Mi sign'o'don'is al la mal'feliĉ'a sklav'o, ke li ven'u al mi, kaj sam'temp'e mi supr'e'n'kur'is por renkont'i la du vir'o'j'n ĉas'ant'e li'n. Mi kur'is al la unu'a, teren'bat'is li'n paf'il'ten'il'e. Mi vid'is, ke la ali'a cel'is paf'ark'e al mi; tial, por sav'i mi'a'n viv'o'n, mi li'n mort'paf'is.

La fum'o kaj paf'il'bru'o, tiom terur'ig'is la sklav'o'n, ke li tuj venk'iĝ'is kvazaŭ pro sonĝ'ad'o. Mi kri'eg'is, ke li ven'u al mi, kaj mi, pen'is montr'i al li, ke mi est'as amik'o, mi ankaŭ far'is ĉiu'ebl'a'j'n sign'o'j'n, por al'log'i li'n al mi. Fin'e, li ven'is, genu'iĝ'is por kis'i la ter'o'n, kaj post'e ek'pren'is mi'a'n pied'o'n, met'ant'e ĝi'n sur si'a'n kap'o'n, tio signif'ant'e ke li est'as mi'a sklav'o, kaj mi ordon'is al li, ke li star'iĝ'u, kaj mi ag'is bon'e al li.

Sed rest'is pli mult'e da hero'aĵ'o, ĉar la vir'o, ricev'int'e la paf'il'bat'o'n, ne est'is mal'viv'a. Mi sign'o'don'is al mi'a sklav'o ( kiel mi nun li'n nom'os ), ke li li'n gard'u. Ĉe tio li parol'is al mi, kaj, kvankam mi ne pov'is kompren'i tio'n, kio'n li dir'as, tamen, mi sent'is ĝoj'frap'o'n, ĉar est'is la unu'a son'o de hom'a voĉ'o, kiu'n mi aŭd'as ĉiom'jar'e de kiam mi al'ven'is sur la insul'o'n.

La vir'o, kiu'n mi paf'il'bat'is, sid'iĝ'is, kaj mi'a sklav'o tim'ant'e li'n, sign'o'don'is al mi por hav'ig'i mi'a'n glav'o'n, pend'ant'e en zon'o mi'a'flank'e. Kun ĝi li al'kur'is al la vir'o, kaj unu'bat'e de'tranĉ'is li'a'n kap'o'n. Tio'n far'int'e, li rid'ant'e re'port'is la glav'o'n, kaj de'met'is ĝi'n antaŭ mi. Mi ne ŝat'is la ĝoj'o'n pri kiu li ĝi'n far'is, kaj mi ne konsider'is mi'a'n viv'o'n tut'e sen'danĝer'e kun tia hom'o.

Li, si'a'part'e, supr'e'n'lev'is si'a'j'n grand'a'j'n brun'a'j'n man'o'j'n tim'eg'e, mir'ant'e kiel mi mort'ig'is la mal'amik'o'n star'ant'e tiel mal'proksim'e de li. Pri la glav'o, li kaj la ceter'a'j el li'a gent'o uz'as lign'o'glav'o'j'n; kaj sekv'e, li sci'is bon'e kia'manier'e man'reg'i la mi'a'n. Li far'is sign'o'j'n al mi, ke mi li'n permes'u al'ir'i kaj rigard'i la vir'o'n mort'paf'it'a'n, kaj li mult'e turn'is li'n de flank'o al flank'o, kaj ek'vid'ant'e la vund'o'n en la brust'o, far'it'a per la kugl'o, re'e star'as sen'mov'e, sprit'lim'e. Mi far'is sign'o'j'n al li, ke li re'ven'u, ĉar antaŭ'sent'o al mi dir'is, ke ebl'e ven'os la ceter'a'j por serĉ'ad'i.

Mi ne dezir'is kun'pren'i mi'a'n sklav'o'n al mi'a dom'o aŭ mi'a kavern'o; tial mi dis'ĵet'is iom da riz'pajl'o por la dorm'ej'o, kaj mi don'is iom da pan'o kaj ar'o'n da vin'ber'o'j sek'ig'it'a'j por la manĝ'aĵ'o. Li est'is bel'vir'o, alt'a kaj jun'a, kun regul'a'j fort'a'j membr'o'j. Li'a har'ar'o est'is dens'a kvazaŭ lan'o, kaj nigr'a. Li'a kap'o est'is grand'a kaj alt'a, kaj li hav'is bril'a'j'n nigr'a'j'n okul'o'j'n. Li'a haŭt'o est'is nigr'e'brun'a, la vizaĝ'o rond'a, kaj la naz'o mal'grand'a sed ne plat'a; li hav'is bel'form'a'n buŝ'o'n kun lip'o'j mal'dik'a'j, per kiu'j li pov'is far'i dolĉ'a'n rid'et'o'n; kaj li'a'j dent'o'j est'is blank'a'j kvazaŭ neĝ'o.

Iam melk'ant'e mi'a'n kapr'in'ar'o'n en la apud'a kamp'o, li mi'n vid'ant'e, kur'is al mi, kaj teren'kuŝ'iĝ'is por montr'i al mi si'a'n dank'o'n. Tiam li al'met'is si'a'n kap'o'n al'ter'e kaj al'met'is mi'a'n pied'o'n sur ĝi'n, kiel antaŭ'e. Li pen'is sci'ig'i al mi per ĉiu'ebl'a'j manier'o'j, ke li serv'os al mi la tut'a'n viv'o'n; kaj mi sign'o'don'is, ke mi li'n ŝat'as.

Mi nun dev'as el'pens'i nom'o'n por li. Mi elekt'is la nom'o'n de la ses'a tag'o de la semajn'o ( Vendred'o ) ĉar li ven'is al mi tiu'tag'e. Mi zorg'e ne las'is li'n el mi'a vid'o tiu'nokt'e, kaj tuj kiam la sun'o lev'iĝ'is mi sign'o'don'is al li ke li ven'u al mi por ke mi don'u al li iom da vest'aĵ'o, ĉar li neniom port'is. Post'e, ni supr'e'n'ir'is la mont'et'o'n por observ'i la vir'o'j'n, sed ĉar ni ne pov'is ili'n vid'i, est'is evident'e, ke ili jam for'las'is la insul'o'n.

Mi'a sklav'o post'e mi'n dir'is, ke okaz'is batal'eg'o kontraŭ la apud'e loĝ'ant'a gent'o, kaj al la parti'o kiu kapt'as vir'o'j'n, la kapt'it'o'j propr'aĵ'iĝ'as. La mal'amik'o'j de mi'a sklav'o akir'is kvar vir'o'j'n; li, unu el tiu'j.

Mi nun far'is ĉap'o'n lepor'fel'a'n por mi'a sklav'o, kaj don'is al li kapr'o'fel'o'n por port'i ĉirkaŭ la tali'o. Li tre'eg'e fier'iĝ'is el'trov'ant'e li'a'n vest'aĵ'o'n kiel la mi'a.

Nokt'e mi gard'is mi'a'j'n paf'il'o'j'n, mi'a'n glav'o'n, kaj la paf'ark'o'n mi'a'flank'e; sed tio ne est'is neces'a, ĉar mi'a sklav'o ver'e est'is plej fidel'a al mi. Li far'is ĉio'n, kio'n mi ordon'is al li, tut'kor'e; kaj mi sci'is, ke li ofer'us si'a'n viv'o'n por sav'i la mi'a'n. Kio'n pov'as far'i vir'o pli ol tio ? Ho, la ĝoj'o, ĉar mi li'n hav'is ĉe tiu - ĉi dezert'a insul'o por mi'n kuraĝ'ig'i.

Laŭ'ebl'e mi instru'is li'n, infan'e li est'is, por ke li far'u kaj sent'u tio'n, kio est'as prav'a. Mi li'n trov'is kapabl'a kaj sport'em'a; kaj li pen'eg'ad'is lern'i ĉio'n, kio'n mi dir'is al li. Ni'a viv'o pas'is trankvil'e, eben'a'voj'e; kaj se ne est'us naŭz'a'j festen'o'j far'it'a'j ĉe la mar'bord'o mi ne dezir'us for'las'i la insul'o'n.

Ĉar Vendred'o ne ankoraŭ perd'is la gust'o'n por tia'j festen'o'j, mi pens'is, ke est'os la plej bon'a por li, se li gust'um'os la viand'o'n de best'o'j; tial unu tag'o'n mi li'n kun'pren'is al la arb'ar'o sport'ig'e. Mi ek'vid'is kapr'in'o'n en la ombr'aĵ'o kun si'a'j du id'o'j. Mi brak'e pren'is Vendred'o'n, kaj sign'o'don'is al li, ke li ne mov'iĝ'u, kaj tiam mi mort'paf'is unu id'o'n; sed la paf'il'bru'o trem'ig'is la mal'feliĉ'ul'o'n. Li ĝis tiam ne ek'vid'is la id'o'n nek sci'is ke ĝi nun est'as mal'viv'a. Li for'tir'is si'a'n vest'o'n de la brust'o por sent'i ĉu tie est'as vund'o, tiam li genu'is antaŭ mi kaj ek'pren'is mi'a'j'n genu'o'j'n kvazaŭ preĝ'ant'e, ke mi ne mort'ig'u li'n.

Por montr'i al Vendred'o, ke li'a viv'o est'as sen'danĝer'e, mi man'konduk'is li'n kaj ordon'is al li, ke li al'port'u la id'o'n. Tre baldaŭ mi ek'vid'is akcipitr'o'n sur arb'o, kaj mi dir'is, rigard'u la paf'il'o'n, akcipitr'o'n, kaj la ter'o'n; tiam mi mort'paf'is la bird'o'n. Sed mi'a sklav'o tiu'foj'e tim'sign'iĝ'is pli ol antaŭ'e, trem'ant'e de kap'o al pied'o'j. Li sen'dub'e pens'is, ke ia mort'ig'ist'o loĝ'as en la paf'il'o, kaj mi cert'e opini'as, ke li est'us genu'fleks'ant'a antaŭ ĝi tiel sam'e kiel antaŭ mi; kaj kelk'a'temp'e li eĉ ne vol'is tuŝ'i la paf'il'o'n, kvankam li parol'is al ĝi, se li pens'is, ke mi ne ĉe'est'as. Unu'foj'e li dir'is al mi, ke li ĝi'n pet'ig'is ke ĝi li'n ne mort'ig'u.

Mi hejm'port'is la bird'o'n, kaj far'is buljon'o'n el ĝi. Vendred'o tre mir'is, kiam li vid'is, ke mi manĝ'as sal'o'n kun ĝi, kaj li tord'is la vizaĝ'o'n; sed mi, mi'a'part'e, pren'is iom da buljon'o sen sal'o, kaj laŭ'e tord'is la vizaĝ'o'n. Morgaŭ'tag'e, mi don'is al li pec'o'n da kapr'aĵ'o, kiu'n mi antaŭ'e pend'ig'is per ŝnur'o antaŭ la fajr'o por ĝi'n rost'i. Mi'a manier'o est'is, star'ig'i du stang'o'j'n, unu ĉiu'flank'e de la fajr'o, kun baston'o trans ili'a'j supr'o'j por sub'ten'i la ŝnur'o'n. Gust'um'ant'e la viand'o'n, li sci'ig'is al mi laŭ'ebl'e, kiel bon'a li ĝi'n konsider'as.

Morgaŭ'tag'e mi send'is li'n por el'bat'i kaj kribr'i iom da gren'o. Mi vid'ig'is li'n, kiel mi far'as pan'o'n, kaj li baldaŭ far'is la tut'a'n labor'o'n. Mi ver'e am'is li'a'n fidel'a'n varm'a'n kor'o'n, kaj li baldaŭ lern'is parol'i al mi. Unu tag'o'n mi dir'is,“ Ĉu vi'a'gent'a'j vir'o'j venk'as en batal'o ?” Li respond'is rid'et'e, venk'as.“ Nu,” mi dir'is,“ Kial ili permes'is si'a'j'n mal'amik'o'j'n kapt'i vi'n ?”

“ Kur'i unu, du, tri, kaj far'i en boat'o tiam.”( Vendred'o ne ankoraŭ pov'is parol'i bon'e ).

“ Nu, kio'n ili far'as kun la kapt'it'o'j ?”

“ Tut'e manĝ'i ili.”

Tio ne est'as bon'a nov'aĵ'o por mi, sed mi daŭr'ig'is, kaj demand'is,“ Kie'n ili pren'as ili'n ?”

“ Ir'i lok'o kie proksa.”

“ Ĉu ili ven'is tie'n - ĉi ?”

“ Jes, jes, ven'i tie - ĉi aŭ ali'lok'e.”

“ Ĉu vi du'foj'e est'is tie - ĉi kun ili ?”

“ Jes, ven'i tie - ĉi.”

Li signif'as la nord'okcident'a'n flank'o'n de la insul'o; tial morgaŭ'tag'e mi li'n konduk'is al tiu - ĉi lok'o. Li re'kon'is la lok'o'n, kaj dir'is al mi, ke li unu'foj'e est'is tie, kun'e kun dek'du vir'o'j. Por sci'ig'i mi'n, li met'is vic'e dek'du ŝton'o'j'n, ili'n por mi kalkul'i.

“ Ĉu ia'foj'e boat'o'j ne est'as perd'it'a'j ĉe vi'a mar'bord'o ?” Li respond'is ke ne est'as danĝer'o, kaj la boat'o'j ne est'as perd'it'a'j. Li dir'is al mi, ke tre mal'proksim'e al la lun'o — tio est'as, kie la lun'o ĵus lev'iĝ'is — loĝ'as gent'o da blank'ul'o'j kiu'j simil'as mi'n mem, kun barb'o'j. Mi ne dub'is, ke ili cert'e ven'is de Hispan'uj'o por pri'labor'i la or'min'ej'o'j'n. Mi demand'is:“ Ĉu mi pov'os for'ir'i de tiu - ĉi insul'o, kaj kun'iĝ'i kun tiu'j - ĉi vir'o'j ?”

“ Jes, jes, vi ir'i en du boat'o'j.”

Est'as mal'facil'e kompren'i kia'manier'e unu vir'o pov'as vetur'i en du boat'o'j, sed li parol'is pri boat'o du'obl'e grand'a ol la mi'a.

Unu tag'o'n, mi dir'is al mi'a sklav'o,“ Ĉu vi sci'as, kiu vi'n kre'is ?”

Sed li tut'e ne pov'is kompren'i la signif'o'n de tiu'j - ĉi vort'o'j. Tial mi dir'is,“ Ĉu vi sci'as, kiu kre'is la mar'o'n, la ter'o'n sur kiu ni paŝ'as, la mont'et'o'j'n kaj arb'ar'o'j'n ?” Li respond'is, ke est'as Biko, kies dom'o trov'iĝ'as tre mal'proksim'e, kaj Biko est'as tiel mal'jun'a, ke la mar'o kaj la ter'o ne est'as tiel grand'aĝ'a kiel li.

“ Se tiu - ĉi mal'jun'ul'o far'is ĉio'n, kial ĉio ne fal'as sur la genu'o'j'n antaŭ li ?”

Mi'a sklav'o al'pren'is grav'a'n mien'o'n kaj dir'is,“ Ĉio dir'i ‘O ’ al li.”

“ Kie'n la vir'o'j vi'a'land'a'j ir'as, kiam ili mort'as ?”

“ Ir'i bikon.”

Tiam mi lev'is mi'a'n man'o'n ĉiel'e'n, kaj dir'is,“ Di'o loĝ'as tie. Li kre'is la mond'o'n, kaj ĉio'n en ĝi. La lun'o kaj la stel'o'j est'as kre'it'aĵ'o'j de Li'a man'o. Di'o al'send'as la vent'o'n kaj pluv'o'n sur la ter'o'n, kaj la river'et'o'j'n, kiu'j flu'ad'as. Li kaŝ'as la vizaĝ'o'n de la ĉiel'o per nub'o'j, Li kresk'ig'as la herb'o'n sur la kamp'ar'o, kaj kresk'aĵ'o'j'n por la uz'o de la hom'ar'o. La am'o de Di'o est'as sen'fin'a. Kiam ni preĝ'as, Li al'proksim'iĝ'as al ni, kaj aŭd'as ni'n.”

Mi sklav'o ver'e ĝoj'is, kiam li aŭd'as mi'n parol'i pri tia'j afer'o'j. Long'a'temp'e, li sen'mov'e sid'is, tiam sopir'is, kaj dir'is al mi, ke li ne dir'os plu ‘O ’ al Biko, ĉar Biko loĝ'as nur spac'et'o'n de tie - ĉi. Li ne pov'as aŭd'i la hom'o'j'n ĝis ili supr'e'n'ir'is la mont'et'o'n al li.

“ Ĉu vi supr'e'n'ir'is la mont'et'o'n por parol'i al li ?”

“ Ne, ne, obesoj ir'i bikon, ne jun'a'j.”

“ Kio'n la obesoj dir'is al li ?”

“ Dir'i ‘O ’.”

Post kiam mi konvink'is mi'a'n sklav'o'n, ke Biko ne est'as la ver'a Di'o, li tiel'e sent'is pri mi, ke mi tim'is anstataŭ'iĝ'i por Biko. Laŭ'ebl'e, mi pen'eg'is, ke li kred'u pri Krist'o; mi ĝi'n klar'ig'is, ĝis fin'e — dank'o'n al Sinjor'o — mi sukces'is, kaj li ek'am'is Di'o'n tut'kor'e.

Por plaĉ'i mi'a'n sklav'o'n, mi iom'vort'e rakont'is al li mi'a'n tut'viv'ad'o'n. Mi dir'is al li, kie mi nask'iĝ'is, kaj kie mi pas'ig'is mi'a'n infan'ec'o'n. Li ĝoj'is pro la rakont'o'j pri mi'a nask'o'land'o; la komerc'o port'at'a per ĝi'a'j ŝip'o'j ĉiu'part'e de la kon'it'a mond'o. Mi don'is al li tranĉ'il'o'n, kio kaŭz'is, ke li danc'is ĝoj'e.

Unu tag'o'n star'ant'e sur la supr'o mont'et'a orient'flank'e de la insul'o, mi ek'vid'is li'n, fervor'e rigard'ant'e kontinent'e'n long'temp'e, kaj post'e, vok'ant'e al mi, salt'ant'e kaj kant'ant'e.

“ Kio'n vi ek'vid'as ?” mi demand'is.

“ Ha, ĝoj'o !” li respond'is kun ĝoj'o fervor'a en la okul'o'j.“ Ha, ĝoj'o, tie mi'a land'o !”

Kial li streĉ'is la okul'o'j'n por rigard'eg'i tiu'n - ĉi land'o'n, kvazaŭ li dezir'eg'us est'i tie ? Mi ek'trem'is tiel, ke mi pli mal'pli sent'is sen'danĝer'a kun li. Mi pens'is, re'ven'int'e al si'a hejm'o, ke li ne plu pri'pens'us pri tio, kio'n mi li'n lern'ig'is kaj kio'n mi far'is por li. Kaj sci'ig'int'e si'a'n gent'o'n pri mi'a'j viv'manier'o'j, li sen'dub'e re'ven'os, ebl'e kun du'dek'o'j, kaj mi'n mort'ig'os post'e danc'ant'e ĉirkaŭ mi simil'e al ili ven'int'e la last'a'n temp'o'n sur la insul'o, danc'is ĉirkaŭ la vir'o'j.

Sed tia tim'o est'is van'a, kvankam ĝi loĝ'is en mi'a anim'o long'a'temp'e, kaj mi ne ag'is tiel bon'e al li kiel antaŭ'e. De nun, tag'o'n post tag'o, mi pen'is el'trov'i, ĉu est'as kaŭz'o por mi'a tim'o aŭ ne. Mi dir'is,“ Ĉu vi dezir'as, ke vi est'u re'e en vi'a nask'o'land'o ?”

“ Jes, mi est'i mult'e ĝoj'a tie.”

“ Kio'n vi tie far'us ? Ĉu vi re'sovaĝ'iĝ'us ?”

“ Ne, ne, mi dir'i bon'ag'i, manĝ'i pan'o, lakt'o, ne plu manĝ'i hom'o.”

“ Kial, ili vi'n mort'ig'us ?”

“ Ne, ne mort'ig'us, lern'i am'i.”

Tiam li dir'is al mi, ke kelk'e da blank'a'j hom'o'j ven'int'e al ili'a bord'o, ili'n instru'is pri mult'a'j afer'o'j.

“ Ĉu vi do vol'as re'vetur'i kun mi al vi'a land'o ?”

Li respond'is, ke li ne pov'as naĝ'i tiel mal'proksim'e'n, tial mi dir'is al li, ke li mi'n help'u konstru'i boat'o'n por vetur'i en ĝi. Je tio li respond'is,“ Se vi ir'i, mi ir'i.”

“ Se mi ir'os ? Ili mi'n manĝ'os.”

“ Ne, mi kaŭz'i ili am'i vi mult'e.”

Tiam li dir'is al mi laŭ'ebl'e, kiel afabl'e ili ag'is al kelk'e da blank'ul'o'j. Mi nun montr'is al li la grand'a'n boat'o'n por sci'ig'i kio'n li pens'as pri ĝi, sed li juĝ'is, ke ĝi est'as tro mal'grand'a. Post'e ni ir'is por rigard'i la boat'o'n de la mal'nov'a ŝip'o, kiu tut'e ne est'is en bon'stat'o, kuŝ'int'e tri jar'o'j'n en la sun'bril'o. La mal'feliĉ'ul'o ne dub'is, ke ĝi taŭg'os. Sed kia'manier'e ni pov'is tio'n el'trov'i ? Mi dir'is al li, ke ni dev'os konstru'i boat'o'n tiel grand'a'n kiel tiu'n, kaj ke li re'ir'os hejm'o'n en ĝi. Li ne parol'is unu vort'o'n, sed grav'iĝ'is kaj mal'ĝoj'iĝ'is.

“ Pro kio vi ĉagren'as ?” mi dir'is

“ Vi koler'a je mi, kial ?”

“ Kio'n vi dir'as ? Mi ne est'as mal'kontent'a je vi.”

“ Ne mal'kontent'a ? ne mal'kontent'a je mi ? Kial for'send'i sklav'o ?”

“ Ĉu vi ne dir'is al mi, ke vi ŝat'us ir'i hejm'o'n ?”

“ Jes, jes, vi kaj mi tie; vi ne ir'i, mi ne ir'i.”

“ Kaj kio'n mi pov'os far'i tie ?”

“ Vi far'i mult'e bon'e ! Vi dir'i sovaĝ'ul'o'j est'i bon'e, kon'i Di'o, preĝ'i al
Di'o, viv'i bon'e.”

Ni baldaŭ ek'konstru'is boat'o'n sufiĉ'e grand'a'n por ni ambaŭ. Unu'e ni el'serĉ'is kelk'e da alt'a'j arb'o'j, kiu'j kresk'is apud la mar'bord'o, por ke ni pov'u sur'naĝ'ig'i mi'a'n boat'o'n far'ot'a'n. Mi'a sklav'o plan'is el'brul'i la lign'o'n por ĝi'n bon'form'ig'i, sed plan'ant'e ĝi'n el'hak'i, mi ordon'is, ke li labor'u per mi'a'j il'o'j, kaj post du monat'o'j konstru'iĝ'is fortik'a boat'o sed postul'is long'temp'e por ŝov'i ĝi'n mar'bord'o'n.

Vendred'o est'is sol'a administr'ant'o de ĝi, kaj kvankam la boat'o est'is grand'a, li ĝi'n mov'is facil'e, kaj dir'is, ke li pens'as, ke ĝi bon'e vetur'os spit'e vent'blov'o. Li ne sci'is, ke mi intenc'as konstru'i mast'o'n kaj vel'o'n. Mi de'hak'is jun'a'n abi'o'n por la mast'o, kaj tiam mi pri'labor'is la vel'o'n. Mi tut'e ne pov'is far'i ali'e krom rid'i, kiam mi vid'is, kiel la sklav'o star'as kaj rigard'eg'as, observ'ant'e mi'n vel'vetur'ig'i la boat'o'n. Sed tre baldaŭ li ek'salt'is, ek'rid'is kaj man'frap'is, vid'ant'e mi'n turn'i la vel'o'n jen unu'flank'e'n, jen ali'a'flank'e'n.

Nun, ir'ig'i la boat'o'n supr'e'n la river'et'o, kie ni tuj el'fos'as ŝip'ej'o'n, kaj kiam est'is for'flu'o ni far'is mar'ŝtop'il'o'n. Al'ven'int'e la jar'temp'o por ek'vetur'i, ni al'port'is mi'a'j'n proviz'o'j'n por ili'n met'i sur'boat'o'n.

Unu tag'o'n mi send'is Vendred'o'n al la mar'bord'o por hav'ig'i i'a'n herb'o'n kresk'ant'a'n tie. Mi baldaŭ aŭd'is, ke li vok'as al mi:“ Ho, mal'ĝoj'o ! Ho, mal'bon'e ! Ho, mal'bon'e ! Ho, boat'o'j tie, unu, du, tri !”“ Rest'u kuraĝ'anim'e,” mi dir'eg'is por li'n kuraĝ'ig'i. La mal'feliĉ'ul'o ek'trem'is fort'eg'e, pens'ant'e ke la vir'o'j, kiu'j li'n al'port'is ĉi - tie'n, nun re'ven'is, por li'n mort'ig'i.

“ Ĉu vi pov'as batal'i ?” mi demand'is.

“ Mi paf'i, sed tie tri boat'o'j, unu, du, tri !”

“ Ne tim'u ! Tiu'j, kiu'j'n ni ne mort'ig'os, cert'e ek'trem'os pro la paf'il'bru'o. Nu, ĉu vi vol'as mi'n help'i, kaj far'i ĝust'e tio'n, kio'n al vi est'os ordon'it'a ?”

“ Mi mort'i, kiam vi dir'i mort'i.”

Mi don'is al li trink'o'n da rum'o; kaj tio'n trink'int'e li ek'pren'is hak'il'o'n kaj du paf'il'o'j'n, kun ŝarĝ'o da kugl'et'aĵ'o'j. Mi ankaŭ ek'pren'is du paf'il'o'j'n, kaj ŝarĝ'is ili'n per grand'a'j kugl'et'aĵ'o'j, kaj pend'ig'is la grand'a'n glav'o'n mi'a'flank'e. De la supr'o mont'et'a mi ek'vid'is tra mi'a vid'il'o, ke ĉiu boat'o al'port'as ok vir'o'j'n kaj unu sklav'o'n. Ili sur'ter'iĝ'is apud la river'et'o, kie arb'et'ar'o kresk'is ĝis la mar'o. Ili kun'hav'is tri sklav'o'j'n firm'e lig'it'a'j'n, kaj vi, leg'ant'e tio'n - ĉi, pov'as diven'i pro kiu kaŭz'o ili al'port'iĝ'is ĉi - tie'n. Mi sent'is, ke mi dev'as prov'i, sav'i ili'n de tia terur'a sort'o, kaj ke, por tio'n efektiv'ig'i, est'os neces'e, ke ni mort'ig'u kelk'a'j'n el ili'a'j mal'amik'o'j. Tial ni ek'ir'is ni'a'voj'e. Mi fort'eg'e ordon'is Vendred'o'n, ke li ir'ad'u apud mi kaj ne paf'u antaŭ ol komandit'a.

Ni ir'ad'is tut'a'n mejl'o'n for de ni'a voj'o, por ke ni ating'u la arb'et'aĵ'o'n, por kaŝ'iĝ'i tie. Sed sur'voj'e, re'ven'is al mi mi'a'j konsci'a'j dub'o'j, kaj mi pens'is, Ĉu mi ag'us prov'e, se mi tremp'us mi'a'j'n man'o'j'n en la sang'o'n hom'a'n ? Kial mi est'as mort'ig'ont'a tiu'j'n, kiu'j ne mal'bon'far'is al mi, kaj kiu'j mi'n ne intenc'as vund'i ? Ne, kiu'j eĉ ne'sci'as, ke ili est'as mal'prav'a'j, aranĝ'ant'e tia'j'n festen'o'j'n. Ĉu far'aĵ'o'j ili'a'j ne est'as sign'o, ke Di'o las'is ili'n ( kaj ankaŭ la gent'o'n ) al ili'a'j propr'a'j mal'kler'a'j kor'o'j ? Di'o ne elekt'is mi'n, ke mi est'u juĝ'ant'o. Li, kiu dir'is,“ Ne mort'ig'u,” ĝi'n dir'is al mi, sam'e kiel al la ceter'a'j en la mond'o.

Mas'o da tia'j pens'o'j al'trud'is si'n ĉe mi'a anim'o, kvazaŭ mi'n avert'ant'e, ke mi halt'u ĝis pli'mult'o est'os kio postul'os mi'a'n inter'met'o'n, ol tio, kio'n mi nun sci'as. Mi halt'ad'is en la arb'et'aĵ'o por observ'i la vir'o'j'n festen'e, kaj post'e ŝtel'ir'is antaŭ'e'n, Vendred'o post mi. Tia'manier'e ni ir'ad'is ĝis ni ven'is al la arb'et'aĵ'lim'o. Tiam mi dir'is al Vendred'o,“ Supr'e'n'ramp'u ĝis'pint'e tiu'n arb'o'n, kaj sci'ig'u mi'n, ĉu vi pov'as vid'i la vir'o'j'n.”

Li ir'is pens'rapid'e, kaj re'ven'int'e dir'is ke ili est'as ĉirkaŭ la fajr'o, kaj la lig'it'a vir'o sur la sabl'o est'as la sekv'ant'ul'o, kiu'n ili mort'ig'os. Sed kiam li dir'is al mi, ke la vir'o est'as blank'ul'o mi'a'ras'a, mi'a sang'o ek'bol'is mi'a'vejn'e. Du el la band'o ir'is por sen'lig'i la blank'a'n vir'o'n, tial, nun est'as por mi paf'i.

Je la paf'il'bru'o mi vid'is ke la vir'o'j ek'salt'as de la ter'o, kie ili sid'is. Est'is sen'dub'e la unu'a paf'il'paf'o, kiu'n ili iam aŭd'is. Ili tut'e ne sci'is kie'n rigard'i. Mi nun de'met'is mi'a'n paf'il'o'n, kaj ek'pren'is et'a'n paf'il'o'n; Vendred'o laŭ'far'is, kaj mi ordon'is, ke li paf'u. Kri'eg'ant'e, la vir'o'j kur'is tie'n kaj re'e'n.

Mi nun kur'eg'is el la arb'et'aĵ'o por ke ili mi'n vid'u, mi'a sklav'o sekv'ant'e, kompren'ebl'e. Ni laŭt'e ek'kri'eg'is, kaj laŭ'ebl'e kur'is al la blank'a vir'o. Jen li kuŝ'is sur la varm'eg'a sabl'o. Mi tra'tranĉ'is la branĉ'et'aĵ'o'n aŭ kan'o'n, per kiu li est'is lig'it'a, sed li est'is tro mal'fort'a por star'iĝ'i aŭ parol'i, tial mi don'is al li iom da rum'o. Li sci'ig'is al ni per laŭ'ebl'a'j sign'o'j, kiom li ŝuld'as al mi pro ĉio, kio'n mi far'is.

Mi dir'is,“ Pri tio ni post'e parol'os, sed nun est'as neces'e, ke ni sav'u ni'a'n viv'o'n.” Liber'e por ir'i, kie'n li elekt'us, Vendred'o kur'is tie'n kaj re'e'n, kaj for'tim'ig'is la vir'o'j'n. Ili kur'eg'is al si'a'j boat'o'j, kaj baldaŭ trov'iĝ'is sur la mar'o; tia'manier'e ni fin'e liber'iĝ'is de ni'a'j mal'amik'o'j.

La vir'o trov'it'a sur'sabl'e, dir'is al ni, ke si'a nom'o est'as Karlo, kaj li ven'as de Hispan'uj'o. Sed ankaŭ est'as ali'a bezon'ant'a ni'a'n zorg'ad'o'n vir'o; ĉar la nigr'ul'o'j las'is boat'et'o'n sur la sabl'aĵ'o, kaj en ĝi mi ek'vid'is mal'feliĉ'ul'o'n du'on'mort'ig'it'a'n. Li eĉ ne pov'is supr'e'n'rigard'i, tiel firm'e li est'is lig'it'a kol'e kaj pied'e. Kiam mi tranĉ'is la lig'il'o'j'n li profund'e ek'ĝem'is, ĉar li pens'as, ke tio signif'as mort'konduk'o'n.

Kiam Vendred'o al'ven'is, mi ordon'is, ke li parol'u al la mal'jun'ul'o patr'o'lingv'e, kaj dir'u al li, ke li est'as liber'a. Tiu - ĉi bon'nov'aĵ'o li'n pli'fort'ig'is, kaj li si'n lev'is sid'iĝ'e en la boat'o. Sed kiam Vendred'o ek'aŭd'is li'n parol'i kaj rigard'is li'a'n vizaĝ'o'n, ven'is larm'o'j en mi'a'j'n okul'o'j'n, ĉar mi vid'is, ke li kis'as kaj ĉirkaŭ'pren'as la mal'feliĉ'a'n mal'jun'ul'o'n, kaj ĝoj'e salt'as ĉirkaŭ li; tiam lev'int'e la man'o'j'n, frap'ant'e si'a'n vizaĝ'o'n kaj la kap'o'n, li plor'as kaj post'e, de'nov'e rid'as, kant'as, salt'as. Long'a'temp'e, li ne pov'is parol'i al mi, por sci'ig'i mi'n pri la signif'o tut'a. Sed fin'e li dir'is al mi, ke li est'as la fil'o de tiu - ĉi mal'feliĉ'a mal'jun'ul'o, kies nom'o est'as Jafo.

Est'us mal'facil'a task'o por mi parol'i pri ĉiu'j strang'a'j sign'o'j, kiu'j'n Vendred'o far'is por montr'i si'a'n ĝoj'o'n. Kvin - aŭ - ses'foj'e li en'ir'is kaj el'ir'is la boat'o'n; sid'ig'is si'n apud mal'jun'a Jafo, kaj sur'ten'is li'a'n kap'o'n si'a'brust'e por ĝi'n varm'ig'i; tiam li ek'frot'ad'is li'a'j'n brak'o'j'n kaj pied'o'j'n, kiu'j nun est'as mal'varm'a'j kaj rigid'a'j pro la lig'il'o'j. Mi ordon'is Vendred'o'n, ke li don'u al li iom da rum'o kaj pan'o; sed li respond'is,“ Neni'o hav'i ! Mi mal'bon'a hund'o, manĝ'i ĉio, mem !” Tuj li kur'is dom'o'n, ne atent'ant'e mi'a'j'n vok'ad'o'j'n sed kur'is cerv'rapid'e.

Hor'e, li re'ven'is kun kruĉ'o en'man'e. La bon'ul'o ir'is tut'spac'e por ke Jafo hav'u freŝ'a'n trink'o'n el mi'a put'o; kaj li al'port'is du kuk'o'j'n; unu, mi ordon'is, ke li don'u al Karlo, kiu kuŝ'is en la arb'ombr'aĵ'o, rigid'a kaj tro mal'fort'a por parol'i eĉ unu vort'o'n.

Mi ordon'is, ke mi'a sklav'o rum'e frot'ad'u li'a'j'n pied'o'j'n, tio'n far'ant'e, mi ek'vid'is ke Vendred'o de temp'o al temp'o turn'is la kap'o'n por ke li rigard'u la mal'jun'ul'o'n. Sur'dors'e ni hejm'port'is Karlon kaj Jafon de la boat'o, ĉar ili tut'e ne pov'is pied'ir'i. La pord'o mi'a'dom'a trov'iĝ'is supr'e kaj ĉar la mal'feliĉ'a'j mal'san'ul'o'j ne pov'is sur'ramp'i la ŝtup'et'ar'o'n, ni far'is por ili tend'o'n el mal'nov'a'j vel'o'j.

Part'o V

Mi nun est'is reĝ'o super tri vir'o'j, kiel ankaŭ mastr'o de la insul'o, ja ! mi fier'e pov'is dir'i,“ Ili ŝuld'as al si'a reĝ'o si'a'n viv'o'n, kaj ĝi'n ofer'us por mi, se mi ili'n ordon'us tio'n far'i.” Sed mi ne antaŭ'vid'is, ke mi'a reg'ad'o tiel baldaŭ fin'iĝ'os. Nun ni dev'as don'i iom da nutr'aĵ'o al Karlo kaj Jafo, tial ni buĉ'is kaj rost'is kapr'id'o'n, kaj ĉirkaŭ ĝi ni kvar post'e sid'iĝ'is, kaj mi laŭ'ebl'e feliĉ'ig'is ili'n.

Post kelk'e da tag'o'j Karlo tut'e fort'iĝ'is, kaj mi ordon'is li'n, ke li fos'u iom da ter'o por sem'ej'o, ĉar est'is cert'e, ke por nutr'ig'i du buŝ'o'j'n plu, ni nun bezon'os pli'mult'e da gren'o. Tial ni dis'sem'is en la sem'ej'o'n la tut'a'n proviz'o'n da gren'o, kiu'n ni hav'as, kaj kelk'a'temp'e ni kvar hav'as da labor'ad'o tiom, kiom ni pov'as far'i. Kresk'iĝ'int'e la gren'o matur'iĝ'is, kaj ni el'trov'is, ke ni hav'as sufiĉ'o'n.

Mi projekt'is, ke Karlo kaj Jafo re'vetur'u al la kontinent'o por al'log'i kelk'a'j'n el la blank'a'j hom'o'j, ĵet'it'a'j sur tie'a'n bord'o'n, por ke ili loĝ'iĝ'u kaj viv'u inter ni; tial ili pret'ig'is la boat'o'n, kaj kun'pren'is du paf'il'o'j'n, kaj nutr'aĵ'o'n ĝis'dek'tag'e. Mi ordon'is, ke ili re'ven'u post semajn'o, kaj al'proksim'iĝ'ant'e, el'pend'ig'u sign'o'n por ke ni sci'iĝ'u, kiu'j al'ven'as.

Unu tag'o'n Vendred'o ĝoj'eg'e al'kur'is al mi kaj dir'is,“ Ili ven'i re'turn'e ! Ili ven'i re'turn'e !” Mejl'o'n de la bord'o vid'iĝ'is vel'boat'o vetur'ant'a al'ter'e'n, sed mi sci'is, ke tiu ĝi ne pov'as est'i, ĉar la boat'o est'as ali'flank'e de la insul'o. Mi ankaŭ vid'is tra mi'a vid'il'o ŝip'o'n mal'proksim'e'n en'mar'e. Trov'iĝ'is dek'du vir'o'j boat'e; tri ĉen'lig'it'a'j, kaj kvar hav'as paf'arm'il'o'j'n.

Baldaŭ mi vid'is, ke unu el la vir'o'j lev'is si'a'n glav'o'n antaŭ la ĉen'lig'it'a'j vir'o'j, kaj mi sent'is ke ĉio ne est'as ĝust'a. Post'e mi vid'is ke tri vir'o'j antaŭ'e lig'it'a'j est'as sen'lig'it'a'j; kaj sur'ter'iĝ'int'e, ili kuŝ'iĝ'is en la ombr'o'n arb'a'n. Baldaŭ mi est'is ĉe ili'a flank'o, ĉar ili'a mal'ĝoj'a kaj ĉagren'iĝ'a vid'iĝ'o mi'n memor'ig'is pri la unu'a'j hor'o'j, kiu'j'n mi tra'viv'is ĉe tie - ĉi kie ĉio en'volv'iĝ'is en mal'gaj'o.

Mi al'ir'is al tiu'j - ĉi vir'o'j kaj dir'is:

“ Kiu'j vi est'as, sinjor'o'j ?”

Ili ek'tim'is pro mi'a voĉ'o kaj strang'a vest'aĵ'o, kaj ek'mov'is kvazaŭ ili vol'us for'kur'i de mi. Mi dir'is,“ Ne tim'i mi'n, ĉar ebl'e amik'o est'as apud'e, kvankam vi ne tio'n pens'as.”“ Tiu'okaz'e li cert'e est'as send'it'a el la ĉiel'o,” dir'is unu el ili grav'mien'e, kaj sam'temp'e de'met'as la ĉap'o'n antaŭ mi.“ Ĉia help'o ven'as de ĉiel'o, sinjor'o,” mi dir'is.“ Sed kio'n mi pov'as far'i, por vi'n help'i ? Vi vid'iĝ'as kvazaŭ vi hav'as ŝarĝ'o'n da plen'kaŭz'o en'brust'e. Mi vid'is, antaŭ'e, ke unu el la vir'o'j lev'is si'a'n glav'o'n, kvazaŭ li intenc'as mort'ig'i vi'n.”

La larm'o'j flu'is mal'supr'e'n la vizaĝ'o de la mal'feliĉ'ul'o dum li dir'as,“ Ĉu tiu - ĉi est'as di'o aŭ hom'o ?”“ Ne dub'u pri tio, sinjor'o,” mi respond'is,“ Ĉar Di'o ne ven'us en laŭ'a vest'aĵ'o. Ne, ne tim'u — nek tro'alt'ig'u vi'a'j'n esper'o'j'n; ĉar vi vid'as nur hom'o'n; tamen, unu kiu laŭ'ebl'e far'os ĉio'n, por help'i vi'n. Vi'a parol'ad'o montr'as, ke ni est'as sam'land'an'o'j. Sci'ig'u al mi tio'n, kio okaz'is al vi.”

“ Ni'a afer'o, sinjor'o, est'as tro'long'a por ĝi'n dir'i al vi, dum tiu'j, kiu'j vol'is mort'ig'i ni'n, rest'as tiel proksim'e. Mi'a nom'o est'as Paŭlo. Iom'vort'e, sinjor'o, mi'a ŝip'an'ar'o el'ĵet'is mi'n el mi'a ŝip'o, kiu'n vi tie vid'as, kaj mi'n las'is tie - ĉi por mort'i. Mi pov'is apenaŭ far'ig'i ili'n, ke ili en'glav'ing'u si'a'j'n glav'o'j'n jam el'tir'it'a'j'n por mi'n mort'ig'i. Ili el'met'is mi'n kun la du jen'a'j vir'o'j, mi'a amik'o, kaj la ŝip'oficir'o.”

“ Kie'n ili ir'is ?” mi demand'is.

“ Tie'n, en la arb'aĵ'et'o'n apud'a'n. Mi tim'as, ke ili mi'n ek'vid'is kaj aŭd'is; tiu'okaz'e mort'ig'os ni'n.”

“ Ĉu ili hav'as paf'arm'il'o'j'n ?”

“ Ili hav'as kvar paf'il'o'j'n; unu, en la boat'o nun.”

“ Nu, las'u al mi ĉio'n far'i !”

“ Est'as du vir'o'j pli mal'bon'a'j ol la ceter'a'j ” li dir'is.“ Krom tiu'j'n, la ali'a'j re'vetur'ig'is la ŝip'o'n.”

Mi juĝ'is, ke est'us plej bon'e, se mi reg'parol'us al Paŭlo, kaj mi dir'is,
“ Se mi sav'os vi'a'n viv'o'n reg'iĝ'os du afer'o'j, kiu'j'n vi dev'as plen'um'i.”

Sed li leg'is mi'a'j'n pens'o'j'n, kaj re'dir'is,“ Sav'int'e mi'a'n viv'o'n, far'u laŭ'vol'e pri mi kaj mi'a ŝip'o, kaj vetur'ig'u ĝi'n, kie'n vi plaĉ'os.”

Mi konklud'is, ke la du boat'gard'o'j est'is sur'ter'e, tial tuj ordon'is Vendred'o'n, ke li al'port'u la rem'il'o'j'n, la vel'o'j'n, kaj la paf'il'o'j'n. Nun la ŝip'o est'is kvazaŭ en mi'a'j'n man'o'j'n. Kiam la vir'o'j re'ven'is al la boat'o, ili koler'eg'iĝ'is, ĉar la boat'o nun nek hav'as vel'o'n nek rem'il'o'j'n, kaj ili ne sci'is kia'manier'e ating'i la ŝip'o'n.

Mi aŭd'is ili'n inter'parol'i, ke tiu - ĉi est'as strang'a insul'o, ke kobold'o'j ven'is al la boat'o kaj for'pren'is la vel'o'j'n kaj rem'il'o'j'n. Mi pov'is vid'i, ke koler'eg'e ili kur'is tie'n - re'e'n; jen sid'iĝ'is boat'e, jen re'ir'is sur'ter'o'n.

Kiam ili aproksim'iĝ'is, Paŭlo kaj Vendred'o dezir'is ke mi tuj atak'u ili'n. Sed mi dezir'is indulg'i ili'n, kaj mort'ig'i mal'mult'a'j'n laŭ'ebl'e. Mi ordon'is ke du vir'o'j, laŭ'ter'e'n ramp'u man'e'pied'e, por ke oni ili'n ne vid'u; kaj, al'proksim'iĝ'int'e ili'n, ne paf'u ĝis mi ĝi'n ordon'os.

Baldaŭ tri el la ŝip'an'ar'o al'proksim'iĝ'is. Ĝis tiam mi nur aŭd'is ili'a'j'n voĉ'o'j'n; sed, al'proksim'iĝ'int'e, ke mi ili'n pov'is vid'i, Paŭlo kaj Vendred'o lev'iĝ'is kaj paf'is. Du vir'o'j fal'is mort'paf'it'a'j, la du plej mal'bon'a'j el la ŝip'an'ar'o, kaj la tri'a for'kur'is. Je la paf'il'bru'o, mi al'kur'is, sed est'is tiel mal'lum'a, ke la vir'o'j ne pov'is el'trov'i, ĉu ni est'as tri aŭ tri du'dek'o'j.

Okaz'is, kiel mi dezir'is, ĉar mi aŭd'is ke la vir'o'j demand'is:“ Al kiu'j ni dev'as kapitulac'i, kaj kie ili est'as ?” Vendred'o respond'is, ke Paŭlo est'as kun la reĝ'o de la insul'o, kiu hav'is vir'ar'eg'o'n. Pri tio, unu el la ŝip'an'ar'o dir'is,“ Se Paŭlo indulg'os ni'a'j'n viv'o'j'n, ni kapitulac'os.”“ Tiu'okaz'e ” Vendred'o daŭr'ig'is,“ vi sci'iĝ'os la reĝ'a'n vol'o'n.” Tuj Paŭlo parol'is al ili:“ Vi kon'as mi'a'n voĉ'o'n; se vi de'met'os vi'a'j'n arm'il'o'j'n, la reĝ'o indulg'os vi'a'j'n viv'o'j'n.”

Ili nun ĵet'is si'n sur la genu'o'j'n por indulg'ig'i la viv'o'n. Mi zorg'is, ke ili ne vid'u mi'n, kaj promes'is al ili, ke ili viv'os, sed ke mi elekt'os kvar el ili por vetur'ig'i la ŝip'o'n, kaj ke la ceter'a'j est'os firm'e lig'it'a'j por cert'ig'i la fidel'ec'o'n de la kvar'o. Tiel mi montr'is al ili, kia sever'eg'a reĝ'o mi est'as.

Kompren'ebl'e, mi baldaŭ liber'ig'is ili'n, kaj instru'is ili'n por anstataŭ'i mi'n sur la insul'o. Mi dir'is al ili pri ĉiu'j mi'a'j viv'manier'o'j, instru'is ili'n kiel zorg'i pri la kapr'o'j, pri'labor'i la farm'o'n, kaj far'i pan'o'n. Mi don'is al ili dom'o'n, paf'arm'il'o'j'n, labor'il'o'j'n, la du kat'o'j'n; fakt'e, ĉio'n escept'e Pol'o kaj mi'a or'o.

Kiam mi sid'is sur la supr'o mont'et'a, Paŭlo al'proksim'iĝ'as. Li etend'is la man'o'n por el'montr'i la ŝip'o'n, kaj kun kor'tuŝ'ec'o ĉirkaŭ'pren'is mi'n, kaj dir'is:“ Mi'a kar'a amik'o, jen vi'a ŝip'o ! ĝi tut'e est'as la vi'a, kaj ĉio kio est'as en ĝi.”

Mi okul'rigard'is la ŝip'o'n, kiu rest'is du'on'mejl'o'n de la ter'bord'o ĉe la en'flu'ej'o river'et'a, kaj apud la lok'o, kie mi sur'ter'ig'is mi'a'n flos'o'n. Ja, tie ĝi kuŝ'as, la ŝip'o, kiu est'as liber'ig'ont'a mi'n kaj al'port'os mi'n, kie'n mi elekt'os al'ir'i. Ĝi hav'as la vel'o'j'n laŭ'vent'e, kaj la flag'o'j balanc'is si'a'j'n gaj'a'j'n strek'o'j'n en la vent'et'o. Tia vid'aĵ'o ĝoj'venk'is mi'n, kaj mi sven'fal'is. Tiam Paŭlo el'pren'is botel'et'o'n, kaj don'is al mi trink'o'n, sed long'temp'e mi ne pov'is parol'i.

Tiam Vendred'o kaj Paŭlo sur'ŝip'iĝ'is, kaj Paŭlo re'komand'is la ŝip'an'ar'o'n. Ni ne ek'vetur'is tiu'nokt'e; sed morgaŭ'tag'mez'e mi for'las'is la insul'o'n — tia'n dezert'a'n insul'o'n, kie mi pas'ig'is tia'n grand'part'o'n de mi'a viv'o — ne'tut'e tri'obl'e dek long'a'j'n jar'o'j'n.

Re'ven'int'e al mi'a kar'a nask'iĝ'land'o, ĉio ŝajn'is al mi strang'a kaj nov'a. Mi ir'is al mi'a antaŭ'a hejm'o en Jork'o, sed tie ne trov'iĝ'is iu'j el mi'a'j parenc'o'j, kaj mal'ĝoj'e mi el'trov'is sur ili'a'j tomb'ŝton'a'j la mal'ĝoj'a'n sci'ig'o'n pri ili'a sort'o.

Pens'ant'e kompren'ebl'e, ke mi jam mort'iĝ'is, ili testament'is al mi nek si'a'j'n riĉ'aĵ'o'n nek bien'o'n, tial mi tre bezon'is i'a'n en'spez'o'n, ĉar mi kun'pren'is nur mal'mult'e da mon'o kun mi de la insul'o. Jen mal'riĉ'ec'o, mi hav'is la bon'ŝanc'o'n renkont'i mi'a'n bon'amik'o'n, kiu iam en'pren'is mi'n en si'a'n ŝip'o'n. Li nun tro'grand'aĝ'is por labor'i, kaj li'a fil'o nun estr'is la ŝip'o'n. Li unu'e ne re'kon'is mi'n, sed baldaŭ re'memor'iĝ'is pri mi post kiam mi dir'is al li, kiu mi est'as. Mi el'trov'is de li, ke la bien'o, kiu'n mi aĉet'is sur'voj'e insul'o'n, nun est'as mult'e'valor'a.

Ĉar ĝi est'is mal'proksim'e, mi ne ŝat'is ir'i tie'n kaj loĝ'i tie, tial mi decid'is ĝi'n vend'i, kaj post kelk'e da monat'o'j mi ricev'is por ĝi tiel mult'e da mon'o, ke mi subit'e far'iĝ'is riĉ'ul'o.

Semajn'o'j, monat'o'j, kaj jar'o'j pas'iĝ'is. Mi hav'as bien'o'n, edz'in'o'n kaj du fil'o'j'n, kaj mi neniel est'as jun'a; sed mi ne pov'is for'ig'i fort'a'n dezir'o'n, loĝ'ant'e en mi'a'j pens'o'j tag'e kaj en mi'a'j sonĝ'o'j nokt'e; ke mi ankoraŭ unu'foj'e vizit'u mi'a'n kar'a'n insul'o'n.

Mi nun ne plu dev'as labor'ad'i por nutr'aĵ'o aŭ por viv'ten'ad'o; ĉio, kio'n mi dev'as far'i, jen'e: instru'i mi'a'j'n fil'o'j'n kiel saĝ'iĝ'i kaj bon'iĝ'i, kaj mem viv'i komfort'e kaj observ'i kiel mi'a riĉ'aĵ'o pli'grand'iĝ'as tag'o'n post tag'o. Tamen, la dezir'eg'o re'ir'i al mi'a'j ter'dom'et'o'j en'volv'is mi'n laŭ'nub'e kaj mi ne pov'is ĝi'n for'pel'i de mi; tiel ver'e est'as:“ Kiu ajn en ost'o en'nask'iĝ'is, ne el karn'o el'ir'iĝ'is.”

Fin'e mort'iĝ'is mi'a edz'in'o, kio est'is frap'eg'o, kaj mi'a hejm'o nun est'as tiel mal'gaj'a, ke mi decid'is re'e ek'ir'i sur'mar'o'n; kaj, kun Vendred'o vojaĝ'i al tiu dezert'a insul'o, kie loĝ'as mi'a'j'n esper'o'j'n tut'a'j'n.

Mi kun'pren'is proviz'o'n, il'o'j'n, vest'aĵ'o'j'n, kaj simil'aĵ'o'j'n laŭ'spac'e, ankaŭ lert'meti'ist'o'j'n por loĝ'i sur la insul'o. Ek'vetur'ant'e, ni hav'is favor'a'n vent'o'n, sed unu'nokt'e, la ŝip'oficir'o mi'n sci'is, ke li observ'is fulm'o'n kaj aŭd'is paf'eg'o'n. Je tio, ĉiu'j kur'is al la ferdek'o, de kie ni vid'as grand'a'n lum'o'n, kaj, ĉar ne est'as ter'o en tiu direkt'o, ni sci'is ke ŝip'o cert'e brul'as sur'mar'e iom'proksim'e, ĉar ni aŭd'is paf'bru'o'n.

La vent'o ankoraŭ est'is favor'a, tial ni vetur'is al la proksim'ec'o, kie la lum'o vid'iĝ'is, kaj post du'on'hor'o, klar'iĝ'is al ni, ke mar'mez'e brul'as ŝip'o grand'a. Mi ordon'is ke oni paf'u kvin paf'o'j'n, kaj post'e ni atend'is la ek'tag'iĝ'o'n. Sed nokt'mez'e la ŝip'o eksplod'is, la flam'o'j for'ŝut'is, kaj la ŝip'rest'aĵ'o sub'akv'iĝ'is. Ni el'pend'ig'is lantern'o'j'n kaj daŭr'ig'is la paf'ad'o'n tut'a'nokt'e por sci'ig'i ke iu help'os ili'n.

Je la ok'a hor'o morgaŭ'tag'mez'e, ni el'trov'is per vid'il'o ke du el la ŝip'boat'o'j, plen'a'j de vir'o'j, rest'as en'mar'e. Nun vid'is ni'n la vir'o'j en'boat'a'j, kaj pen'is laŭ'ebl'e, ke ni vid'u ili'n, kaj du'on'hor'e, ni ating'is ili'n.

Ne'pri'skrib'ebl'a, la scen'o, kiu okaz'is, kiam la mal'feliĉ'a'j Franc'o'j ( tia'j do ili est'is ) ating'is ŝip'bord'o'n. Pri mal'ĝoj'o'j kaj tim'o'j, ĉio tuj pri'skrib'iĝ'is — sopir'o'j, ek'ĝem'o'j kaj larm'o'j far'iĝ'as la tut'aĵ'o ili'a, sed tia ĝoj'kaŭz'o ver'e est'is tro'mult'e por hom'o'j mal'fort'a'j.

Kelk'a'j ĝoj'kri'eg'is kvazaŭ ili krev'u la ĉiel'o'n, ali'a'j plor'eg'is kaj tord'is la man'o'j'n kvazaŭ en la profund'eg'aĵ'o de mal'ĝoj'o, kelk'a'j danc'ad'is, rid'ad'is, kant'ad'is, sed ne mal'mult'a'j est'is mut'a'j, mal'san'a'j, mal'fort'a'j, sven'ant'a'j, aŭ du'on'frenez'a'j, kaj vid'iĝ'is du aŭ tri, kiu dank'is Di'o'n.

Inter la strang'a grup'o trov'iĝ'is jun'a Franc'a pastor'o, kiu pen'is laŭ'ebl'e kviet'ig'i ili'n, kaj mi observ'is ke li al'proksim'iĝ'as al kelk'a'j el la ŝip'an'ar'o, kaj dir'is al ili:“ Kial vi kri'eg'as, kaj el'ŝir'as la har'o'j'n, kaj tord'as la man'o'j'n, mi'a'j kun'ul'o'j ? Vi'a ĝoj'o est'u kor'a kaj plen'a, esprim'u ĝi'n liber'eg'e, kaj ĉes'ig'u tiu'j'n - ĉi fals'gest'o'j'n; lev'u la man'o'j'n laŭd'ant'e; laŭt'iĝ'u vi'a voĉ'o ne kri'eg'ant'e sed dank'himn'ant'e al Di'o, kiu vi'n help'is el tia grand'a danĝer'o, ĉar tio'n far'i al'don'os pac'o'n al vi'a ĝoj'o.”

Morgaŭ'a'n tag'o'n ĉio trov'iĝ'is normal'a, tial mi divid'is kun ili mi'a'n proviz'o'n, kaj ili'n sur'bord'ig'is sur ren'kon'it'a'n ŝip'o'n, sur'voj'e al Franc'uj'o, ĉiu'j'n, krom kvin, kun la pastor'o, dezir'is kun'ig'i si'n kun mi.

Sed ni ne'long'temp'e vetur'is, kiam ni renkont'is ŝip'o'n vent'eg'pel'it'a'n en'mar'o'n, la mast'o'j perd'it'a'j, kaj ol ĉio pli mal'bon'e, ĝi'a ŝip'an'ar'o ne hav'is unc'o'n da viand'o nek pan'o dum dek tag'o'j. Mi don'is al ĉiu iom da nutr'aĵ'o, kiu'n ili manĝ'is kvazaŭ lup'o'j, sed tim'ant'e ke tro'sat'o kaŭz'us la mort'o'n, mi halt'ig'is ili'n.

Trov'iĝ'is en la ŝip'o jun'ul'o kaj jun'ul'in'o, pri kiu'j la ŝip'oficir'o juĝ'is, ke ili jam mort'iĝ'is, kaj li ne hav'is la kor'fort'o'n por ir'i al ili. Mi el'trov'is, ke ili mal'fort'iĝ'is pro mal'sat'o, kaj est'as kvazaŭ en la makzel'o'j de la mort'o; sed post iom da temp'o ili ambaŭ re'san'iĝ'is, kaj, ĉar ili ne dezir'is re'ir'i al ili'a ŝip'o, mi kun'pren'is ili'n. Tial mi jam hav'is sur'ŝip'e ok pli ol tiam, kiam mi ek'vetur'is.

Post tri monat'o'j de mi'a hejm'for'las'o, mi ek'vid'is mi'a'n insul'o'n, kaj bon'e al'ter'ig'is la ŝip'o'n flank'e de la river'et'o, apud mi'a antaŭ'a dom'o.

Ir'ant'e al Vendred'o, mi demand'as, ĉu li sci'as, kie ni nun trov'iĝ'as. Li ĉirkaŭ'rigard'eg'is, kaj baldaŭ, kun'e'frap'ant'e la man'o'j'n, dir'is:“ Ha, jes ! Ha, tie ! Ha, jes, ha, tie !” Baldaŭ li ek'danc'is tia'ĝoj'eg'e, ke mi li'n apenaŭ pov'is de'ten'i sur la ferdek'o.“ Nu, kio'n vi pens'as, Vendred'o,” mi dir'is,“ ĉu ni tie - ĉi trov'os ili'n, kiu'j'n ni las'is ?”

Tut'mut'e li star'is temp'et'o'n, sed kiam mi parol'is pri mal'jun'a Jafo ( kies fil'o Vendred'o est'as ) la larm'o'j flu'is mal'supr'e'n li'a'n vizaĝ'o'n, kaj li'a kor'o mal'ĝoj'iĝ'is.

“ Ne, ne,” li dir'is,“ Ne plu, ne, ne plu.”

“ Kial vi tio'n sci'as ?” mi demand'is, sed li sku'is la kap'o'n, dir'ant'e,
“ Ho, ne, ho, ne, li mort'i long'e, li grand'aĝ'a vir'o.”

Ĵus tiam li'a'j akr'a'j okul'o'j ek'vid'is kelk'e da hom'o'j ĉe la supr'o mont'et'a, kaj li dir'is,“ Mi vid'i vir'o'j'n, tie, tie, tie !”

Mi ne pov'is vid'i sign'o'n pri ili, sed ordon'is paf'i tri paf'o'j'n por anonc'i, ke ni est'as amik'o'j, kaj ni baldaŭ ek'vid'is fum'o'n supr'e'n'ir'ant'a'n ĉe la flank'o river'et'a. Tiam mi ord'ig'is la boat'o'n, lev'is pac'flag'o'n, kaj sur'ter'iĝ'is kun Vendred'o, la franc'a pastor'o kaj kelk'a'j el la ŝip'an'ar'o. Ni ĉiu'j hav'is arm'il'o'j'n, ĉar ni ne sci'is ĉu trov'iĝ'us mal'amik'o'j sur la insul'o, sed post'e el'trov'is, ke si'n'gard'em'o ne est'as neces'a. La unu'a vir'o, kiu'n mi ek'vid'is ĉe la river'et'o, est'is mi'a mal'nov'a amik'o, Karlo de Hispan'uj'o, kiu'n antaŭ'e, mi pren'is el la man'o'j de la ruĝ'a'j hom'o'j.

Mi komand'is al ĉiu'j boat'e, ke ili ne sur'ter'iĝ'u, sed Vendred'o'n mi ne pov'is de'ten'i, ĉar li ek'vid'is mal'jun'a'n Jafon. Ni star'is rigard'ant'e li'n, kiel li kvazaŭ flug'as al la mal'jun'ul'o laŭ'sag'e, kaj ĉirkaŭ'pren'as li'n, kares'is kaj sid'ig'as li'n en la ombr'o'n; post'e, li for'star'as spac'et'o'n por rigard'i li'n tut'anim'e en okul'o'j, simil'e al oni rigard'as art'verk'o'n. Tiam, man'o en man'o li konduk'as li'n tie'n kaj re'e'n laŭ la mar'bord'o, ia'foj'e ven'ant'e al la boat'o por al'port'i al li kuk'o'n aŭ trink'et'o'n da rum'o; post'e, li re'sid'ig'is li'n sur la ter'o'n, danc'ad'is ĉirkaŭ li, dum'e dir'ant'e al li strang'a'j'n rakont'o'j'n pri ĉio, kio'n li vid'is de kiam li kaj mal'jun'a Jafo last'e kun'est'is.

Karlo kaj li'a'j amik'o'j port'is pac'flag'o'n laŭ la mi'a, kaj unu'e, Karlo ne el'trov'is kiu mi est'as; sed, kiam mi parol'is kun li li'a'lingv'e, li supr'e'n'ĵet'eg'is la brak'o'j'n, kaj dir'is, ke li hont'as ne re'kon'ant'e la vizaĝ'o'n de la vir'o, kiu foj'e ven'is por sav'i li'n. Li kor'e prem'is mi'a'n man'o'n, kaj post'e konduk'is mi al mi'a antaŭ'a dom'o, kiu'n li nun trans'don'is al mi.

Mi ne el'trov'us la lok'o'n pli mal'facil'e se mi neniam loĝ'us tie: la arb'o'j est'is tiel mult'a'j kaj dens'a'j, ke neni'u pov'is ating'i la dom'o'n ali'e ol laŭ tia'j kaŝ'it'a'j voj'et'o'j, kiu'j'n pov'is el'trov'i nur tiu'j, kiu'j ili'n far'is.“ Kial vi konstru'is tia'n fortik'a'n palis'ar'o'n ĉirkaŭ vi ?” mi demand'is; sed Karlo respond'is, ke mi mem konsider'os ke est'as neces'e tio'n far'i, cert'e post kiam mi aŭd'as pri ĉio kio okaz'is.

Tiam li ven'ig'is la antaŭ'a'j'n ŝip'an'o'j'n de la ŝip'o de Paŭlo, sed mi ne pov'is diven'i, kiu'j ili est'as, ĝis Karlo dir'is,“ Jen, sinjor'o, est'as kelk'a'j el la vir'o'j, kiu'j ŝuld'as al vi al viv'o'n.”

Tiam, ili vic'e ven'is al mi, ne kvazaŭ antaŭ'e, mal'ĝentil'a ŝip'an'ar'o, sed simil'e al alt'rang'ul'o'j, kiu'j est'as kis'ont'a'j la man'o'n de si'a reĝ'o.

La unu'a afer'o por mi est'is aŭd'i pri ĉio kio okaz'is sur la insul'o de kiam mi ĝi'n las'is.

Taŭg'as, ke mi jen paŭz'u mi'a'n rakont'o'n por dir'i ke kiam mi est'is last'foj'e sur la insul'o, mi el'send'is Karlon kaj Jafon al la kontinent'o por al'log'i kelk'a'j'n el la amik'o'j de Karlo, kiu'j ĵet'iĝ'is tie'n sur la mar'bord'o'n sur'voj'e de Hispan'uj'o. Kompren'ebl'e mi tiam ne'atent'is, ke ŝip'o trov'iĝ'as tiel proksim'e por al'port'i mi'n al mi'a nask'iĝ'land'o. Tial, re'ven'int'e al la insul'o, Karlo kaj Jafo trov'is, ke mi jam for'ir'is, kaj anstataŭ ol mi, jen trov'iĝ'is kvin fremd'ul'o'j.

Tiu'j - ĉi kvin vir'o'j est'is part'o da ŝip'an'o'j, kiu'j el'ĵet'is Paŭlo el li'a ŝip'o. Du el ili, kies nom'o'j est'as Sam'o kaj Jo, ne est'is tia'j mal'bon'ul'o'j kiel si'a'j kun'ul'o'j, kiu'j est'is band'o da fripon'eg'o'j, kies ĉef'o est'is nom'it'a Vilhelm'o. For'ir'ant'e de la insul'o en la ŝip'o de Paŭlo, mi kun'pren'is Sam'o'n kaj J'o'n sur'ŝip'e, sed ĵus kiam mi est'is ek'vetur'ont'a, ili en'ir'is unu el la boat'o'j de la ŝip'o, kaj re'vetur'is al la insul'o por kun'iĝ'i kun si'a'j tri amik'o'j.

Mi nun est'as rakont'ont'a, preciz'e laŭ mi ĝi'n aŭd'is de Karlo, ĉio'n, kio okaz'is sur la insul'o de kiam mi ĝi'n for'las'is. Vid'ant'e, ke si'a'j du kun'ul'o'j re'ven'is por kun'iĝ'i kun ili, Vilhelm'o kaj li'a'j an'o'j bojkot'is ili'n, nek permes'is al ili loĝ'i kun ili nek part'o'pren'i en la nutr'aĵ'o. Tial Sam'o kaj Jo dev'is viv'i laŭ'ebl'e por si mem per sever'a labor'ad'o, kaj ili dom'iĝ'is flank'e de la insul'o, kie ili konstru'is kaban'o'n kaj bud'o'n, kaj el'far'is farm'o'n.

Por ke mi est'u just'a al Vilhelm'o mi ĉi - tie dev'as dir'i, ke, kvankam li est'is mal'bon'ul'o, li far'is du bon'far'aĵ'o'j'n, kiam Karlo kaj li'a'j amik'o'j re'ven'is al la insul'o: li don'is al ili nutr'aĵ'o'n por manĝ'i, kaj li met'is en la man'o'j'n de Karlo mi'a'n leter'et'o'n, kiel ankaŭ long'a'n rul'paper'o'n, sur kiu'n mi jam el'skrib'is, kia'manier'e ili pov'os bak'i pan'o'n, zorg'i pri la kapr'o'j, dis'sem'i la gren'o'n, sek'ig'i la vin'ber'o'j'n, kaj far'i pot'o'j'n kaj argil'vaz'o'j'n, laŭ mi far'is.

Dum iom da temp'o Karlo kaj li'a an'ar'o prosper'is en mi'a antaŭ'a hejm'o: ili hav'is la uz'o'n de ambaŭ dom'o kaj kavern'o, kaj en - el - ir'is laŭ'vol'e.

Karlo kaj Jafo far'is la labor'o'n, sed pri Vilhelm'o kaj li'a'j an'o'j, ili neni'o'n far'is escept'int'e mort'paf'i bird'o'j'n ĉe la mar'bord'o. Nokt'e re'ven'int'e hejm'o'n, ili sen'dank'em'e manĝ'is de ĉia bon'manĝ'aĵ'o en la dom'o, pli'e ag'is laŭ la hund'o en la stal'o de la bov'o: ne dezir'ant'e manĝ'i, ili ne permes'is la ceter'a'j'n manĝ'i. Ne dec'us parol'i pri tia'j afer'et'o'j, sed pro ili fin'e okaz'is disput'eg'o kun la ceter'a'j, kaj ili'a mal'am'o tiom kresk'is, ke karn'o kaj sang'o ne pli long'e pov'is tio'n el'port'i.

Re'ven'int'e de la kontinent'o, Karlo — kiu'n mi nun nom'os “ ĉef'o ” ĉar li ĉef'is la ceter'a'j'n — vol'as permes'i, ke la kvin vir'o'j el la ŝip'an'ar'o de Paŭlo loĝ'u en la dom'o, kiel bon'amik'o'j; sed, la tri fripon'o'j ne vol'is aŭd'i pri tio; tial la ĉef'o don'is al Sam'o kaj Jo gren'o'n por dis'sem'i, kaj iom da piz'o'j, kiu'n mi antaŭ'e las'is sur la insul'o; ili baldaŭ lern'is fos'i, kaj plant'i, kaj far'i plekt'bar'il'o'j'n ĉirkaŭ la kamp'o, laŭ tiu, kiu'n mi pri'skrib'is por ili; kaj, viv'i virt'e.

Tio'n observ'ant'e, la tri mal'bon'ul'o'j est'is ĵaluz'a'j; ek'ted'is kaj ek'enu'is ili'n; dir'ant'e, ke la insul'o al si mem aparten'as; kaj neni'u, ne pag'ant'e lu'prez'o'n, hav'as rajt'o'n star'ig'i konstru'aĵ'o'j'n sur ĝi. Sam'o kaj Jo unu'e pens'is, ke tio est'as ŝerc'o; kaj dir'is,“ Ven'u, sid'iĝ'u, kaj rigard'u, kia'j'n bel'a'j'n dom'o'j'n ni konstru'is; kaj dir'u al ni, kiom da lu'spez'o'j vi dezir'as, ke ni pag'u, kaj en kia mon'spec'o vi prefer'as ĝi'n ricev'i.”

Sed Vilhelm'o baldaŭ klar'e montr'is, ke ili ne ŝerc'as; ĉar, li ek'brul'ig'is torĉ'o'n, kaj ĝi'n al'met'is al la dom'tegment'o, kaj ĝi'n brul'ig'us, se Jo ne tuj sur'met'us si'a'n pied'o'n sur la torĉ'o'n kaj esting'us ĝi'n. Tio, tiom furioz'ig'is Vilhelm'o'n, ke li li'n atak'is per stang'o, kiu'n li ten'as en la man'o, kaj nun okaz'is kruel'eg'a batal'ad'o, kiu fin'iĝ'is tia'manier'e, ke la tri fripon'o'j for'kur'eg'is. Sed temp'et'e, ili re'ven'is kaj pied'prem'is la gren'o'n, kaj mort'paf'is la kapr'id'o'j'n.

Fin'e la mal'am'o de Vilhelm'o kaj li'a'j an'o'j tiom pli'grand'iĝ'is, ke unu'nokt'e, ili ek'ir'is kun paf'arm'il'o'j por mort'ig'i Sam'o'n kaj J'o'n dum'dorm'e. Sed ven'int'e al ili'a'j kaban'o'j, ili neniu'n trov'is; kaj Vilhelm'o dir'is,“ Ha ! jen la nest'o, sed la ‘bird'o'j ’ for'flug'is !” Tiam ili dis'romp'is ĉio'n kio'n ajn ili pov'is ruin'ig'i, ne las'ant'e baston'o'n, nek sign'o'n por montr'i kie la kaban'o'j antaŭ'e star'is; kaj ili el'radik'is ĉiu'j'n arb'et'o'j'n, kaj dis'ĵet'is ili'n renvers'e.

Aŭd'ant'e pri la fripon'aĵ'o'j'n, la sang'o de Karlo kaj li'a'j an'o'j ek'bol'is; sed ĉio, kio'n Vilhelm'o dir'is, est'as,“ Al vi sinjor'o'j ‘ Aĉ'ul'o'j ’ de Hispan'uj'o, ni far'os tiel sam'e, se vi ne ŝanĝ'os vi'a'j'n manier'o'j'n.” Tiam Karlo de'pren'is ili'a'j'n paf'il'o'j'n kaj tranĉ'il'o'j'n, kaj ordon'is, ke ili est'u ĉen'lig'at'a'j. Sent'ant'e tia'n pik'a'n venĝ'o'n, la tri fripon'o'j baldaŭ mal'varm'et'iĝ'is, kaj dezir'eg'is pac'iĝ'o'n, kaj re'ricev'i si'a'j'n arm'il'o'j'n, kaj liber'iĝ'i. La ĉef'o dir'is al ili ke li iu'temp'e liber'ig'os ili'n; sed ke li ili'n ne dom'ig'os, kaj ke li ne re'don'os la paf'il'o'j'n antaŭ ol tri aŭ kvar monat'o'j.

Fin'e, ili pet'eg'is ke Karlo kaj li'a'j an'o'j ili'n re'en'met'u, kaj don'u al ili pan'o'n por manĝ'i, ĉar ili ne hav'is ali'e ol ov'a'j nutr'aĵ'o'n ĝis'nun'e. Sed la ĉef'o dir'is, ke li neniom ced'os ĝis post'e ili ĵur'os re'konstru'i la kaban'o'j'n detru'it'a'j'n. Tiam ili al'ĵur'is.

Unu tag'o'n Vilhelm'o kaj li'a'j du kamarad'o'j kapric'e ir'is al la kontinent'o por kapt'i kelk'e da ruĝ'a'j hom'o'j, kaj hejm'port'i ili'n por sklav'o'j, por ke ili far'u la ted'labor'o'n.

Ĝoj'e Karlo dezir'eg'us for'est'ig'u tia'j'n vir'o'j'n, pri kiu'j li neniam pov'is konfid'i, sed bon'afid'e dir'is al ili, kiel mal'saĝ'a li konsider'as la projekt'o'n. Tamen, ili est'is decid'a'j, kaj li don'is al ili el la proviz'o ĉio'n, kio'n ili bezon'os, kaj boat'eg'o'n por la vetur'o; kaj ili'n adiaŭ'ant'e, neni'u pens'is, ke ili re'ven'os al la insul'o. Sed jen ! post tri semajn'o'j ili ja re'ven'is. Ili dir'is, ke ili trov'is ter'o'n post du tag'o'j, kaj la ruĝ'a'j hom'o'j don'is al ili radik'o'j'n kaj fiŝ'o'j'n por manĝ'i. Ili kun'port'is ok ge'sklav'o'j'n, tri vir'o'j'n kaj kvin knab'in'o'j'n, don'int'e antaŭ'e al la bon'mastr'o hak'il'o'n, fos'il'o'n, ŝraŭb'o'n, kaj mal'nov'a'n ŝlos'il'o'n.

Koncern'e tiu'j - ĉi jun'a'j sklav'in'o'j Karlo kaj la ceter'a'j vir'o'j ne dezir'is edz'iĝ'i kun ili, tial la kvin vir'o'j el la ŝip'an'ar'o de Paŭlo lotis, kaj ĉiu ricev'is unu kiel edz'in'o'n, sed la sklav'o'j far'is la labor'ad'o'n, kvankam ne est'is mult'e da labor'o por ili. Tamen, unu el ili for'kur'is al la arb'et'aĵ'o, kaj ni ne pov'is li'n trov'i; kaj ĉar kelk'a'j el la sovaĝ'a'j gent'o'j al'ven'is sur la insul'o por festen'i kaj danc'ad'i, Karlo iom tim'is, ke li re'ir'is kun ili, kaj re'ven'int'e hejm'o'n sen'danĝer'e, li cert'e dir'os si'a'n gent'o'n pri la loĝ'ej'o'j de la blank'ul'o'j.

Unu nokt'o'n Karlo sent'is tre mal'kviet'a en'anim'e, kaj tut'e ne pov'is dorm'i. Li kuŝ'iĝ'is sed ne trankvil'iĝ'ant'e li lev'iĝ'is kaj rigard'is ekster'e'n. Li ne pov'is vid'i i'o'n, ĉar la nokt'o est'is tro mal'lum'a, kaj li re'kuŝ'iĝ'is. Sed ne est'as ripoz'o. Ne sci'ant'e la kaŭz'o'n de tia sen'ripoz'o, li vok'is unu el si'a'j kun'ul'o'j, parol'ant'e al li pri li'a'j tim'o'j “ Kio'n vi dir'as !” respond'is li “ ebl'e sovaĝ'a gent'o sur'ter'iĝ'is, kaj ili'a boat'bru'ad'o vi'n mal'dorm'ig'is.”

Tiam ili rapid'is al la supr'o mont'et'a, kie'n mi oft'e ir'is; de tie ili vid'is tra vid'il'o boat'ar'o'n da pli ol du'dek'o da boat'o'j, plen'a'j je vir'o'j hav'ant'e paf'ark'o'j'n, sag'o'j'n, baston'eg'o'j'n, glav'o'j'n lign'a'j'n, kaj simil'a'j'n batal'il'o'j'n; kaj cert'iĝ'is, ke la al'ven'ant'o'j est'as band'o da sovaĝ'ul'o'j; ven'ant'e por rab'eg'i la blank'ul'o'j'n.

Ili'a'j boat'o'j ankoraŭ est'is mal'proksim'e en'mar'e, tial Karlo kaj an'o'j hav'as kelk'e da hor'o'j por pri'pens'i tio'n, kio'n far'u. Li'a nombr'o est'ant'e tiom mal'mult'a, Karlo konsider'is saĝ'e kaŝ'i kaj gard'i.

Unu'e, ili sen'danĝer'iĝ'is la edz'in'o'j'n kaj proviz'o'j'n en la arb'ar'o dens'part'e. Tiam, tuj kiam ili vid'is, ke la ruĝ'ul'o'j sur'ter'iĝ'is kaj al'direkt'is la ir'ad'o'n, ili en'pel'is la kapr'o'j'n en la arb'ar'o'n por vag'ad'i laŭ'vol'e, por ke la ruĝ'a'j hom'o'j opini'u ili'n sovaĝ'a'j.

Tuj Karlo kaj an'o'j grup'iĝ'is, mem'star'e kaj brav'e. Du vir'in'o'j'n oni ne pov'us de'ten'i, kiu'j ek'ir'is por batal'i paf'ark'e. Karlo, ĉef'o de la insul'o ĉef'is, sed li nom'is Vilhelm'o'n, komand'ant'o'n de unu grup'o, ĉar li nun montr'is tiom da fidel'ec'o, saĝ'ec'o kaj akr'a sent'o, ke ĉiu'j juĝ'as bon'e pri la lert'ec'o kaj fervor'o.

Ne hav'ant'e arm'il'o'j'n por ĉiu'j, la ĉef'o don'is al la sklav'o'j, long'a'n stang'o'n najl'pint'a'n, kaj hak'il'o'n ili'a'flank'e. Ili posten'is en la arb'et'aĵ'o apud la lok'o sur kiu antaŭ'e star'is la kaban'o'j brul'ig'it'a'j, kaj tie ili atend'is la ruĝ'a'j'n hom'o'j'n.

La kontraŭ'ul'o'j nun al'paŝ'is kun mal'tim'a'j kaj kruel'eg'a'j mien'o'j; ne ord'e sed amas'e dis'kur'e, al la lok'o kie Karlo atend'as ili'n. Kiam la unu'a band'o tiom al'proksim'iĝ'is, ke ili est'as en paf'spac'o, Karlo ordon'is, ke si'a'j an'o'j paf'u unu'ig'it'e sur ili'n; por ke tiu'j, unu'e aper'ant'e fal'u mort'ig'it'a'j, kaj ke terur'o kaj tim'eg'o ek'kapt'u la ceter'a'j'n.

Tiam la ĉef'o kaj grup'o el'ir'is el la arb'ar'lim'o, kie ili ĝis tiam atend'is, kaj tiam tri'flank'e atak'is la mal'amik'o'j'n paf'il'kap'e, glav'e, baston'e, tiel brav'e, ke la ruĝ'ul'o'j laŭt'e ek'kri'eg'is kaj for'kur'is laŭ'ebl'e. Ĉar la ĉef'o ne vol'is post'sekv'i ili'n, ili sen'danĝer'e re'ven'is mar'bord'o'n, kie kuŝ'as ili'a'j boat'o'j.

Sed ne fin'iĝ'is ili'a mal'venk'eg'o; ĉar, tiu'tag'e blov'is grand'a vent'eg'o, tial la boat'o'j ne pov'is ek'vetur'i; kaj, tiu'nokt'e ia al'flu'o ŝov'is la plej mult'o'n da la boat'o'j tiel alt'e sur'ter'o'n, ke ili apenaŭ pov'is sur'mar'iĝ'i, kaj la ond'o'j dis'romp'is kelk'e da ili.

Tag'iĝ'o'n, vid'ant'e, kiel trov'iĝ'is la afer'o'j, ia ĉef'o dir'is:“ Se ni permes'os tiu'j'n vir'o'j'n, ke ili en'ir'as en si'a'j'n boat'o'j'n kaj re'ir'as, ili sci'ig'os al ia ceter'a'j el la gent'o'j sur'kontinent'a'j, ke ni est'as tie - ĉi, kaj milit'o'j neniam fin'iĝ'os tiel long'e kiel ni viv'os; sed, se ni ili'n de'ten'os tie - ĉi, kaj ag'os bon'e al ili, ili ne mal'util'os ni'n.” Tial, por cert'ig'i, ke ili ne las'u la insul'o'n, la ĉef'o ordon'is ke iom da lign'o de sek'a arb'o al'port'iĝ'u, kaj brul'ig'u la boat'o'j'n.

Tio'n vid'ant'e, la ruĝ'ul'o'j kur'is ĉirkaŭ ia tut'a insul'o kun laŭt'a'j kri'eg'o'j frenez'e, tiel ke Karlo unu'e ne sci'as kio'n far'i pri ili; ĉar, ili pied'prem'is la gren'o'n, kaj el'ŝir'as la vin'ber'uj'o'j'n ĝust'e kiam la vin'ber'o'j matur'iĝ'is, kaj far'is mult'e da difekt'aĵ'o.

Fin'e la ĉef'o send'is la mal'jun'a'n Jafon por dir'i al la ruĝ'a'j hom'o'j si'a'lingv'e; ke, bon'e est'os al ili; ke, indulg'os li'a'n viv'o'n; ke, don'os part'o'n da la insul'o al ili por loĝ'ej'o, se ili rest'os laŭ'lim'e, kaj gren'o'n kaj riz'o'n por plant'i, kaj pan'o'n por manĝ'i ĝis la rikolt'o.

La mal'feliĉ'ul'o'j tre'eg'e ĝoj'is, ĉar ili ricev'as tia'j'n bon'a'j'n pac'ig'o'j'n, kaj ili baldaŭ lern'is far'i ĉiu'spec'o'j'n da objekt'o'j el kan'o kaj lign'o, kiel seĝ'o'j, skabel'o'j kaj lit'o'j; kaj ili ĉio'n far'is lert'e, post kiam instru'iĝ'is. De tiam ĝis mi re'ven'is al la insul'o ne vid'is mi'a'j amik'o'j sovaĝ'ul'o'n.

Kiam mi aŭd'is tiu'n rakont'o'n de Karlo, mi'a kor'o frap'as rapid'e pro la grand'a'j danĝer'o'j, kiu'j'n ili tra'viv'is; sed mi ĝoj'is ĉar nun loĝ'as pac'e tiu'j gent'o'j de la Grand'a Ras'o en tia spac'et'o sur mi'a insul'o, kiu unu'e ne en'hav'is iu'n krom mi.

Mi mir'is pro la ŝanĝ'o sur la insul'o; la arb'o'j kresk'iĝ'int'e, dom'et'o'j konstru'iĝ'int'e, kaj la grand'a part'o de la ter'o kultur'iĝ'int'e. La dom'et'o de Vilhelm'o ja est'is art'verk'o; ĝi hav'as fortik'a'j'n fost'o'j'n ĉe la kvar'angul'o'j; la mur'o'j kaj la tegment'o est'is far'it'a'j el kan'o'j art'e plekt'it'a'j; ĝi hav'as tegment'o'n riz'pajl'a'n, kaj grand'eg'a'n foli'o'n supr'e por ĝi'n ŝirm'i kontraŭ la sun'bril'o.

Mi nun dir'is al Karlo, ke mi ne ven'is por for'pren'i li'a'n vir'ar'o'n, sed por al'konduk'i hom'o'j'n, kaj por al'port'i ĉio'n tia'n, kio'n ili bezon'os, por ke ili pov'u gard'i si'a'j'n dom'o'j'n kaj kuraĝ'ig'i ili'a'j'n kor'o'j'n.

La morgaŭ'a'n tag'o'n mi far'is festen'eg'o'n, kaj la kuir'ist'o de la ŝip'o ven'is sur'ter'o'n por ĝi'n pret'ig'i. Ni al'port'is kelk'a'j'n post'kvar'on'o'j'n da sal'bov'aĵ'o kaj pork'aĵ'o, pelv'o'n da punĉ'o kaj iom da bier'o kaj franc'a'j vin'o'j; Karlo don'is al la kuir'ist'o kvin kapr'id'o'j'n por rost'i; tri, el'send'ont'e al la ŝip'an'ar'o por ke ili si'a'part'e pov'u festen'i freŝ'viand'e de la ter'bord'o.

Mi don'is al la vir'o'j tut'a'n vest'ar'o'n, ambaŭ por varm'a'j kaj mal'varm'et'a'j tag'o'j; rob'o'j'n kaj ŝal'o'j'n por la edz'in'o'j; ne est'as neces'o por mi dir'i, kiom ili ĝoj'is pro tia'j donac'o'j. Tiam mi el'pren'is sufiĉ'a'n proviz'o'n da il'o'j; ĉiu vir'o ricev'ant'e fos'il'o'n, rast'il'o'n, hak'il'o'n, lev'il'o'n, seg'il'o'n, tranĉ'il'o'n, arm'il'ar'o'n kaj ĉio'n, kiom ĉiu ebl'e bezon'os.

Vid'ant'e, ke reg'as bon'vol'o ĉiu'flank'e mi konduk'is sur'ter'e, la ge'jun'ul'o'j'n, kiu'j'n mi antaŭ'e pren'is el la du'on'mort'e de mal'sat'o. La knab'in'o est'is eduk'it'a zorg'e, kaj ĉiu'j ŝip'an'o'j ŝi'n laŭd'as. Ambaŭ ŝi kaj la jun'ul'o dezir'is rest'i sur la insul'o, laŭ'e la franc'a pastor'o; tial mi don'is al ĉiu pec'o'n da ter'o, sur kiu ili konstru'is tend'o'j'n kaj garb'ej'o'j'n.

Mi est'is al'konduk'it'a kun mi lert'meti'ist'o'j'n al la insul'o, unu el kiu'j pov'is el'far'i ĉi'a'j'n afer'o'j'n, tial mi nom'is li'n “ Jak'o de Ĉia'meti'o.”

Unu tag'o'n la franc'a pastor'o demand'is mi'n ĉu mi las'os Vendred'o'n sur la insul'o.“ Ĉar per li,” li dir'is,“ mi pov'us parol'i al la ruĝ'a'j hom'o'j ili'a'lingv'e, kaj instru'i ili'n pri la di'a'j afer'o'j; kaj, ĉu est'as neces'e, por mi dir'i, ke tio est'as la kaŭz'o, pro kiu mi ven'is ĉi - tie'n.” Mi sent'is, ke mi ne las'us Vendred'o'n por la tut'a mond'o, tial mi respond'is, ke se mi decid'us las'i li'n, mi est'us cert'a, ke Vendred'o ne las'us mi'n.

El'trov'int'e, ke ĉio est'as bon'stat'a sur la insul'o, mi re'bon'stat'ig'is mi'a'n ŝip'o'n, por ke mi unu'foj'e plu las'u tiu'n ter'bord'o'n.

Ir'ant'e fin'e al la ŝip'o, la jun'ul'o, pri kiu mi ĵus parol'is, al'proksim'iĝ'as kaj dir'as,“ Sinjor'o, pastor'o'n vi konduk'is ĉi - tie'n kun vi, kaj dum vi ankoraŭ ĉe'est'as ni dezir'as la edz'iĝ'o'n de du el ni.” Ŝajn'is al mi cert'e, ke unu est'as la jun'ul'in'o, kaj ke la jun'ul'o dezir'as edz'iĝ'i kun ŝi. Tial mi parol'is iom varm'voĉ'e kaj dir'is al li, ke li bon'e pri'pens'u la afer'o'n, ĉar la jun'ul'in'o ne est'as eduk'it'a sam'rang'e laŭ li. Sed rid'et'ant'e li dir'is, ke mi juĝ'as mal'prav'e; est'as Jak'o de Ĉia'meti'o, por kiu li pet'eg'as.

Tio'n aŭd'ant'e, mi mult'e ĝoj'is, ĉar mi sci'is, ke la jun'ul'in'o est'as laŭ'ebl'e bon'a, kaj mi juĝ'is, ke Jak'o est'as bon'a; tial, sam'tag'e mi don'is ŝi'n al li, por ke ŝi est'u li'a edz'in'o. Ili est'is hav'ont'a'j pec'eg'o'n da ter'o por kresk'ig'i rikolt'o'n sur ĝi, kaj dom'o'n, kaj bud'o'j'n por ili'a'j kapr'o'j kaj proviz'o'j.

La insul'o nun est'is plan'at'a jen'e: Okcident'part'o rest'i sen'kultur'a, tiel ke sur'ter'iĝ'ant'e, la sovaĝ'a'j gent'o'j pov'os ven'i - de'ir'i, ne'ĝem'ant'e iu'n. Mal'nov'a dom'o est'i por la ĉef'o kaj ĉiu'j la arb'et'aĵ'o'j nun etend'ant'e ĝis la river'et'o; sud'part'o por la blank'ul'o'j; kaj la ne'kultur'it'a part'o de la insul'o por la ruĝ'ul'o'j kies boat'o'j'n ni brul'ig'is.

Mi pri'pens'is, ke est'as unu donac'o, pri kiu mi jam ne pens'is, nom'e la libr'o de la Di'a Vort'o; kiu'n mi sci'is, don'os al ili nov'a'n fort'o'n por labor'ad'o, kaj help'os al ili el'port'i la tent'o'j'n de la viv'o. Tial mi ordon'is, ke ĉiu'j kolekt'u ĉirkaŭ mi, kaj lev'ant'e tiu'n - ĉi Ĉef'libr'o'n, mi dir'is,“ Ĝi'n ŝat'u ! Ĝi'n met'u al la kor'o ! ĉar ĝi en'hav'as vort'o'j'n, kiu'j el'ven'is el la lip'o'j de Krist'o ni'a Sinjor'o, kiu'j'n Li parol'is al ni am'e, por ni'n tir'i al Si mem. Ĝis'nun'e, vi ne hav'is tia'n libr'o'n sur la insul'o. Sen'dub'e, tiu'j - ĉi riĉ'a'j kamp'o'j; tiu'j - ĉi riĉ'a'j rikolt'o'j; tiu'j - ĉi bril'a'j ond'o'j, kiu'j lav'as la bord'o'j'n ĉirkaŭ'ant'e vi'n, pruv'os al vi, ke est'as Grand'a Di'o, Di'o de am'o; sed, tia evident'aĵ'o ne est'as sufiĉ'o, ne dir'ant'e al ni pri la saĝ'ec'o kaj la am'o de Di'o; kaj ni'n las'as en mal'lum'o pri la mond'o ven'ont'a, mond'o bril'a pro am'o kaj pac'o; kaj, kiel ĝi'n ating'i.”

Nun est'int'e sur la insul'o unu monat'o'n; kvin'a'n tag'o'n de Maj'o mi de'nov'e ek'vetur'is kun mi'a bon'a Vendred'o, ĉiu'j dir'int'e al mi, ke ili rest'os ĝis mi re'ven'os por for'port'i ili'n.

Ferdek'e, mi ĵet'is long'a'n rigard'o'n sur ili'n, kaj tiam kaŝ'is mi'a'n vizaĝ'o'n en la man'o'j'n.

Vetur'int'e tri tag'o'j'n, kvankam la mar'o est'is glat'a kaj trankvil'a, mi vid'is, ke ŝajn'as iom nigr'a ĝi unu'lok'e, kaj aŭd'is, ke unu el la ŝip'an'o'j kri'as “ Ter'o'n !” Sci'ant'e, ke la ter'bord'o ne est'as proksim'a, mi ne pov'is diven'i la kaŭz'o'n; tial mi ordon'is la ŝip'oficir'o'n, ke li supr'e'n'ir'u la mast'o'n ĝis'pint'e por el'trov'i per la vid'il'o tio'n. Li mal'supr'e'n'ir'is kun la mal'bon'nov'aĵ'o ke trov'iĝ'as mult'e da du'dek'o'j de boat'et'o'j plen'a'j je sovaĝ'ul'o'j, rapid'e al'proksim'iĝ'ant'a'j kun kruel'eg'a'j mien'o'j.

Ven'ant'e pli proksim'e'n, mi komand'is, ke la vel'o'j est'u fald'at'a'j, kaj la ŝip'o halt'ig'at'a, kaj sci'ant'e, ke la plej'mal'bon'aĵ'o, kiu'n tiu'j vir'o'j pov'os far'i, est'us ni'a'n ŝip'o'n brul'ig'i mi mal'lev'ig'is la boat'o'j'n, al'lig'ant'e unu al la antaŭ'a kaj unu al la post'a part'o de la ŝip'o.

Tia'manier'e ni atend'is la mal'amik'o'n, kaj temp'et'e ili ni'n ating'is, intenc'ant'e, mi pens'is, ni'n ĉirkaŭ'i. Unu'e ili ek'tim'eg'is pro la grand'ec'o de la ŝip'o, sed baldaŭ tiom al'proksim'iĝ'is, ke ni'a'j ŝip'an'o'j sign'o'don'is li'n, ke ili for'iĝ'u, ne'intenc'e, tio kaŭz'is batal'o'n kun ili. Ili paf'is sur ni'a'j'n boat'o'j'n nub'o'n da sag'o'j, kiu'j'n ni'a'j ŝip'an'o'j de'ten'is per tabul'o'j por ŝild'o'j. Ni ne paf'is sur ili'n, kaj post du'on'hor'o ili for'iĝ'is en'mar'o'n, kaj post'e de'nov'e re'ven'is al ni.

Mi ordon'is, ke mi'a'j ŝip'an'o'j ord'ig'u la paf'il'o'j'n, kaj si'n kaŝ'u por est'i sen'danĝer'a'j pri la sag'o'j, se ili paf'us; tiam mi send'is Vendred'o'n sur la ferdek'o'n por al'vok'i la sovaĝ'ul'o'j'n ili'a'lingv'e, kaj demand'i, kio'n ili intenc'as. Ebl'e ili ne kompren'is, kio'n li dir'as, sed tuj, kiam li ek'parol'is, mi aŭd'as li'n ek'kri'i, ke ili est'as paf'ont'a'j. Est'is tro ver'e; ili flug'ig'is dens'a'n nub'o'n da sag'o'j, kaj al mi est'is profund'a mal'ĝoj'o ke Vendred'o fal'as mort'paf'it'a. Neni'u ali'a est'is proksim'e, sed li est'is mort'paf'it'a per tri sag'o'j, kaj tri plu fal'is apud'e'n. Mi tiom frenez'iĝ'is, ke mi ĝoj'us sub'akv'ig'i ĉiu'j'n ili'a'n boat'o'j'n, tial mi al'las'is, ke la vir'o'j ŝarg'is kvin paf'il'o'j'n per kugl'et'aĵ'o kaj kvin per kugl'aĵ'o, kaj mi re'don'is al ili tiel kruel'eg'a'n paf'ad'o'n, kiel ili antaŭ'e neniam vid'is.

Tiam strang'a scen'o montr'iĝ'is al ni'a'j okul'o'j, kaj neni'a'j vort'o'j pov'as pri'skrib'i la terur'o'n kaj tim'eg'o'n, kiu'j ek'kapt'is ili'n ĉiu'j'n, ĉar la plej'mult'o el ili'a'j boat'o'j est'is fend'at'a'j kaj sub'akv'ig'at'a'j — tri aŭ kvar per unu paf'o. La ceter'a'j for'vetur'is rem'il'ebl'e.

Ni en'pren'is unu mal'feliĉ'ul'o'n, kiu naĝ'is viv'sav'e, sed li'a parol'ad'o est'is tiel strang'a, ke korn'bru'o laŭ mult'e sci'ig'us al mi. Unu'e, li ne vol'is manĝ'i aŭ parol'i, kaj tim'ant'e ke li mort'sopir'u, por kurac'i li'n, ni li'n for'port'is boat'e, kaj ĵet'is en la mar'o'n, kaj sign'o'don'is al li, ke ni ne sav'os li'a'n viv'o'n, se li ne parol'os kaj manĝ'os: Li naĝ'is ĉirkaŭ kaj ĉirkaŭ la boat'o, kaj fin'e sign'o'don'is, ke li far'os kiel ni al li ordon'os, tial ni en'pren'is li'n en la boat'o'n.

Post lern'ig'int'e iom da vort'o'j, li dir'is al mi, ke li'a gent'o kaj kvar plu al'ven'is kun reĝ'o'j por batal'eg'i.

“ Sed kial,” mi dir'is,“ kaŭz'is ili'n al'proksim'iĝ'i al ni ?” Al tio li re'dir'is,“ por ke vi vid'u batal'eg'o'n.”

Tiel, pro tio, mort'iĝ'is Vendred'o, kiu tiom'jar'e, est'is tiel bon'a kaj fidel'a al mi ! Mi'a kor'o mal'lev'iĝ'is pro mal'ĝoj'o. Ni en'volv'is li'n en mort'kitel'o'n, kaj kun profund'a mal'ĝoj'eg'o, en'tomb'ig'is li'n en la mar'o.

Favor'a'n vent'o'n, ni vetur'is al Ĉiu'j Sankt'ul'o'j Golf'et'o, kaj tie ni trov'is la unu'mast'ŝip'o'n, kiu ni antaŭ'e al'konduk'is tie'n de la hejm'land'o, kaj kiu'n mi intenc'is al'send'i al mi'a insul'o kun vir'o'j kaj proviz'aĵ'o'j, post kiam mi sci'iĝ'us, kiel trov'iĝ'is ĉio tie.

Ĉar unu el mi'a'j ŝip'an'o'j dezir'eg'is re'ir'i al la insul'o en ĝi, mi dir'is, ke ĉiu'okaz'e li tio'n far'u, tial mi trans'don'is al li por li'a sklav'o la ruĝ'ul'o'n, kiu'n mi hav'as sur la ŝip'o. Mi ankaŭ el'trov'is, ke unu vir'o, tim'ant'e la eklezi'o'n Hispan'uj'a'n, ĝoj'us, se tie li kun edz'in'o kaj du fil'in'o'j loĝ'us sen'danĝer'a'j; tial mi al'konduk'is ili'n sur'ŝip'o'n, kaj send'is kun ili tri lakt'o'bov'in'o'j'n, kvin bov'id'o'j'n, unu ĉeval'o'n, kvar ĉeval'id'o'j'n, kaj du'dek'o'n da pork'o'j: ĉiu'j, mi post'e aŭd'is, al'ven'is sen'danĝer'e. Las'int'e mi'a'n insul'o'n nun por ĉiam mi nun neni'o'n plu dir'os pri ĝi. Mi'a viv'rest'aĵ'o pas'iĝ'is plej'e en land'o'j laŭ mal'proksim'a'j de hejm'o. De la Golf'et'o de Ĉiu'j Sankt'ul'o'j mi vetur'is rekt'e al Bon'a Esper'o. Tie mi las'is la ŝip'o'n, por rest'i sur'ter'e.

Mi tuj amik'iĝ'is kun divers'e vir'o'j de Franc'uj'o, kaj du Hebre'o'j, kiu'j antaŭ'e ven'is al la promontor'o por komerc'i. Mi trov'is, ke iom da komerc'aĵ'o'j, kiu'j'n mi al'port'is kun mi de la hejm'o mult'eg'e valor'as, kaj vend'ant'e ili'n, mi gajn'is mult'a'n mon'o'n, kaj mi aĉet'is alt'e'prez'a'j'n ŝton'o'j'n, ĉar tiu'j postul'as nur mal'grand'a'n spac'o'n.

Pas'ig'int'e naŭ monat'o'j'n ĉe la Promontor'o de Bon'a Esper'o, ni pens'is, ke est'us la plej bon'a afer'o, kiu'n ni pov'as far'i, dung'i ŝip'o'n, kaj vel'vetur'i al la Spic'a'j Insul'o'j por aĉet'i kariofil'o'j'n; tial ni dung'is ŝip'o'n kaj vir'o'j'n por ĝi'n vetur'ig'i, kaj ek'vetur'is. Ni vetur'is de haven'o al haven'o divers'e, aĉet'is kaj vend'is komerc'aĵ'o'j'n, kaj pas'ig'is ses jar'o'j'n en tiu - ĉi part'o de la mond'o.

Fin'e ni pens'is, ke ni for'ir'os kaj serĉ'os nov'a'j'n scen'ej'o'j'n; kaj baldaŭ ni renkont'is strang'a'n klas'o'n da hom'o'j, kiel vi dir'os, leg'int'e tiu'n - ĉi rakont'o'n, kaj rigard'int'e la ilustr'aĵ'o'j'n.

Sur'ter'ig'int'e, ni aĉet'is grand'a'n dom'o'n kan'a'n, kiu kav'as ĉirkaŭ ĝi alt'a'n kan'a'n palis'ar'o'n, por ekster'ad'i ŝtel'ist'o'j'n, da kiu'j, ŝajn'is al mi, est'as mult'e en tiu land'o. La nom'o de la urb'o est'as Ĉingo, kaj ni el'trov'is, ke la foir'o kiu ten'iĝ'is tie unu foj'o'n ĉiu'jar'e ne okaz'os ĝis post tri aŭ kvar monat'o'j; tial mi ordon'is, ke la ŝip'o re'vetur'u al la Promontor'o, ĉar ni intenc'is nun rest'ad'i iom da temp'o en tiu part'o de la mond'o, por ir'i ĉirkaŭ'rigard'ant'e de lok'o al lok'o, kaj post'e re'ven'i al la foir'o de Ĉingo.

Mi unu'e ir'is al urb'o tre vid'ind'a, iom de la ter'bord'o, konstru'is kun rekt'a'j strat'o'j kvadrat'angul'e.

Sed mi dev'as dir'i, ke re'ven'int'e al mi'a nask'iĝ'a land'o, mi mir'eg'is pro la flat'aĵ'o de mi'a'j kon'at'o'j pri la riĉ'ec'o kaj komerc'o tiu'part'o mond'a, ĉar, mi trov'is, ke la vir'o'j est'as nur amas'o da sklav'aĉ'o'j, kiu'j pov'as fanfaron'i nur pro mal'mult'o da art'o'j aŭ lert'aĵ'o'j, kaj ke ili'a'j manier'o'j est'as preskaŭ tiel krud'a'j kiel tiu'j de la ruĝ'a'j hom'o'j, kiu'j'n mi las'is sur mi'a insul'o.

Kia est'as ili'a komerc'o kompar'e al la ni'a, aŭ de Franc'uj'o aŭ Hispan'uj'o ? Kia'j est'as ili'a'j haven'o'j kun mal'mult'o da ĵonk'o'j kaj bark'o'j, kompar'e al ni'a'j mult'e'nombr'o'j ŝip'ar'o'j ? Unu el ni'a'j milit'ŝip'o'j pov'us sub'akv'ig'i ĉiu'j'n ili'a'j'n ŝip'et'o'j'n, unu vic'o da Franc'a'j soldat'o'j venk'us ĉiu'j'n ili'a'j'n brav'ul'o'j'n; mi est'as dir'ot'a la sam'o'n pri ili'a'j haven'urb'o'j, kiu'j ne pov'os el'ten'i unu moment'o'n tia'n sieĝ'o'n, kia ni sieĝ'us ili'n. Post tri semajn'o'j ni ven'is al ili'a ĉef'urb'o, kie ni hav'ig'is grand'a'n proviz'o'n da te'o, vent'um'il'o'j, ŝal'o'j, plet'o'j, kaj krud'a silk'o, kio'n ni met'is sur la dors'o'j'n de ni'a'j mul'o'j, kaj ek'ir'is nord'e'n. Est'is kun ni kelk'e da riĉ'a'j Skot'o'j, kiu'j ven'is tie'n por komerc'i.

Sci'ant'e, ke sur'voj'e ni ebl'e renkont'us ĉiu'spec'a'j'n risk'o'j'n, ni kun'pren'is vir'ar'o'n por de'ten'i la sovaĝ'ul'ar'o'n, vag'ant'e de lok'o al lok'o tra la tut'a land'o. Ni hav'is kvin gvid'ist'o'j'n, kaj ĉiu'j'n ni'a'j'n mon'er'o'j'n ni kun'met'is en unu mon'uj'o'n por aĉet'i nutr'aĵ'o'n sur'voj'e, kaj por pag'i ni'a'j'n gvid'ist'o'j'n.

Ni elekt'is ĉef'o'n por komand'i, se est'us neces'e batal'i por la viv'o, kaj ni mult'e bezon'is li'a'n lert'ec'o'n.

Ĉiu'flank'e, ni vid'is hom'o'j'n fabrik'ant'e tas'o'j'n, pelv'o'j'n, kaj botel'eg'o'j'n ĉia'form'e el'pens'ebl'e el bel'a argil'o, kaj tio est'as la argil'aĵ'o, kiu hav'as tia'n fam'o'n: la ĉef'komerc'aĵ'o en tiu'part'o mond'a.

Unu objekt'o'n, dir'is la gvid'ist'o, li montr'os al mi, kiu'n oni ne pov'as vid'i ali'lok'e ( kaj kiu'n mi ver'e ne pov'is rid'mok'i, kiel pri mult'a'j afer'o'j, kiu'j'n mi vid'is tie ), jen est'as dom'o tut'e konstru'it'a el sam'aĵ'o laŭ la teler'o'j kaj tas'o'j, kiu'j'n ni uz'as, sed mult'e pli bel'a.“ Kiel grand'a est'as tiu - ĉi dom'o ?” mi demand'is,“ Ĉu ni pov'as met'i ĝi'n sur mul'dors'o'n ?”“ Sur mul'dors'o'n !” respond'is la gvid'ist'o,“ Ja, du dek'o'j da hom'o'j loĝ'as en ĝi.” Tiam li konduk'is ni'n por vid'i tiu'n - ĉi strang'a'n vid'aĵ'o'n, kiu ver'e est'as grand'a dom'o, konstru'it'a per palis'et'o'j, sur kiu'j est'is pend'ig'it'a'j plat'aĵ'o'j'n el la plej bon'a material'o, kiu'n oni pov'as far'i el argil'o. Ĝi hav'as bril'a'n glazur'o'n sur ĝi, kiu bril'as en la sun'lum'o kvazaŭ vitr'o. Ĉe la flank'o'j de la dom'o est'as foli'o'j kaj helik'form'a'j ornam'o'j, pentr'it'a'j per blu'a kolor'il'o, kaj la ĉambr'a'j mur'o'j est'is far'it'a'j el mal'grand'a'j plat'o'j en ĉia'nuanc'a ruĝ'a'j, blu'a'j, kaj verd'a'j kolor'o'j, kun iom da or'o sur ili divers'e tre strang'form'e, sed far'it'a bon'gust'e; kaj ĉar la sam'a spec'o de argil'o est'is uz'it'a por kun'ig'i la plat'o'j'n, oni ne pov'as vid'i, kie ili kun'iĝ'as. La plank'o'j de ĉiu'j ĉambr'o'j est'as sam'aĵ'o'j, kiel ankaŭ la tegment'o, sed tiu - ĉi est'as tut'e nigr'a por de'ten'i la varm'eg'o'n de la sun'radi'o'j. Se mi hav'us pli mult'e da temp'o, mi est'us ĝoj'int'a vid'ant'e plu pri tiu - ĉi strang'a lok'o, ĉar est'as fiŝ'lag'et'o'j, ale'o'j kaj kort'o'j, ĉiu'j far'it'a'j simil'e.

Tiu strang'a vid'aĵ'o mi'n de'ten'is du hor'o'j'n de mi'a'j kun'ul'o'j; re'ven'int'e al ili, mi pag'is pun'mon'o'n al ni'a ĉef'o, ĉar li kaj la ceter'a'j tiel long'e atend'is pro mi; ja ni mult'e risk'is, ne rest'int'e kun la ceter'a'j.

Post du tag'o'j ni ating'is la Grand'a'n Mur'o'n, kiu est'is konstru'it'a kiel fortik'aĵ'o por gard'i la land'o'n kontraŭ la sovaĝ'ul'ar'o'j, liber'e vag'ant'a'j tra la eben'aĵ'o'j okcident'e. Ĝi si'n etend'as la tut'a'n long'ec'o'n de la land'o, kaj turn'as, kaj tord'as, kaj est'as tiel alt'a, ke est'as supoz'it'a, ke mal'amik'o'j ĝi'n ne pov'us supr'e'n'ramp'i; se tiel, neni'a mur'o ili'n pov'us halt'i.

Ni'a ĉef'o permes'is, ke kelk'a'j el ni ir'u por ĉas'i, kiel ili ĝi'n nom'as, sed kio est'as tie por ĉas'i krom ŝaf'o'j ! Sed est'ant'e sovaĝ'a'j kaj rapid'a'j, ili ne est'as mal'bon'a ĉas'aĵ'o, kiel baldaŭ montr'iĝ'is; ili ir'as ar'eg'e.

Dum tiu - ĉi ĉas'o ni renkont'is kelk'a'j'n sovaĝ'ul'ar'o'j'n, pri kiu'j mi jam parol'is. Band'o'j da ili vag'as de lok'o al lok'o, por rab'i kaj mort'ig'i ĉiu'j'n, kiu'j'n ili renkont'as. Ili ne kon'as lert'milit'ad'o'n, nek strategi'o'n, ili'a'j arm'il'o'j est'as ne'bon'a'j; ili'a'j ĉeval'o'j nur mal'bon'a'j, mal'gras'a'j best'o'j; tut'e ne taŭg'a'j por ted'labor'o.

Tuj kiam tiu'j vir'o'j ni'n ek'vid'is, ili korn'blov'as kelk'e da not'o'j, kies son'o est'is tut'e nov'a al mi. Ni pens'is, ke ili al'vok'is si'a'j'n an'o'j'n al si, kaj, tiel est'as; ĉar, baldaŭ, laŭ'a band'o ven'is por kun'ig'i kun ili, kaj laŭ mi'a opini'o ĉiu'j est'is mal'proksim'a'j mejl'e.

Tuj kiam unu el la Skot'o'j, kiu'j est'as kun ni, aŭd'is la korn'blov'eg'o'n, li dir'is, ke ne perd'u temp'o'n sed star'u en vic'o'n, kaj ili'n atak'u. Mi dir'is al li, ke ni batal'os la fripon'o'j'n, se li ni'n komand'us.

Ne vic'iĝ'ant'e, ili star'is dis'amas'e, kaj rigard'is ni'n sovaĝ'e. Sed vid'ant'e, ke ni atak'os, ili paf'is sag'o'j'n, kiu'j kvankam bon'cel'it'e, ni'n ne ating'as. Ni halt'is por paf'i, tiam al'rajd'is laŭ'ebl'e por atak'i ili'n, glav'o'n en'man'e, komandit'a'j de la kuraĝ'a Skot'o.

Tuj kiam ni ating'is ili'n, ili kur'eg'is dekstr'e'n kaj mal'dekstr'e'n, sed tri el ili, ĉiu hav'ant'e glav'eg'o'n, si'n defend'is kaj laŭ'ebl'e pen'is re'vok'i la ceter'a'j'n. Ni'a Skot'o rajd'ad'is proksim'e'n al ili, kaj paf'il'ten'il'e de'ĵet'is unu de li'a ĉeval'o, mort'paf'is ali'a'n, kaj la tri'a for'kur'is. Tiel fin'iĝ'is la batal'o. Ĉio kio'n ni perd'is, est'is la ŝaf'ĉas'aĵ'o; neni'u est'is vund'it'a.

Tia'manier'e ni ir'is de lok'o al lok'o; fin'e vojaĝ'is al la ĉef'urb'o de la nord'a'j mar'o'j, ĝust'e unu kaj du'on'o'n jar'o'j'n de kiam ni las'is ĉingon.

Fin'e mi en'ŝip'iĝ'is por mi'a hejm'land'o, kiu'n mi las'is antaŭ dek jar'o'j, naŭ monat'o'j kaj tri tag'o'j.

Kaj nun mi fin'os tiu'n - ĉi histori'o'n pri mi'a viv'o. Hav'ant'e la aĝ'o'n de tri du'dek'o'j'n da jar'o'j, mi sent'as, ke al'ven'as la tag'o, pri kiu mi preĝ'as, mi en'ir'os en la mar'o'n de pac'o kaj am'o, kiu ne hav'as ond'o'j'n aŭ bord'o'j'n escept'e tiu'j'n de feliĉ'ec'o sen'fin'a.

La Fin'o.